Globalization process and ethics problems



Download 2,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet15/139
Sana18.01.2022
Hajmi2,32 Mb.
#391252
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   139
Bog'liq
Ritorika

"sofist" 
degan so‘z biror bir kasbning moxir ustasi, Ya’ni shoirlar, 
musiqachilar,  qonunshunoslar,  donishmandlarga  taalluqli  edi.  Sofistlar  yana  notiqlik 
san’atini  ham  tashviqot  qilib  kelganlar. 
Keyinchalik  sofistlar  deb  o‘z  so‘zlari  bilan 
haqiqatni  izlovchi  kishilarni  emas,  balki  yolg‘onni  haqiqatga,  mulohazani 
isbotlangan haqiqatga yo‘yuvchi sayoz kishilarni ayta boshlashdi.
 
Qadimgi  Gretsiya,  ya’ni  Afinada  hurmat  va  e’tiborga  erishish  uchun  siyosiy, 
iqtisodiy  va  madaniy  manbalarga  tayangan  xolda  omma  ichida  chiroyli  so‘zlash 
madaniyatiga  ega  bo‘lish shart  bo‘lib  qoldi. Buning  uchun  esa  Ritorika  va  chiroyli 
so‘zlash xususida maktablar paydo bo‘lishini davr talab qilib qoldi.  
  
Eng  taniqli  maktablardan  biri  -  bu  sofistlar  maktabi  bo‘ldi.  Eng  taniqli 
ofistlardan  biri  bu 
Protogordir
.  (eramizdan  avvalgi  481-411yy)  Protogor  quyidagi 
falsafiy  ta’limotlarni  ilgari  surdi:  “
Inson 
hamma 
narsaning 
mezonidir: 
mavjudodlarning mavjudligi, mavjud bo‘lmaganlarning nomavjudligidir.”
1
 
Shunga 
                                                             
1
 
Бертран Рассел, История западной философи и её связи с политическими и социальными условиями от Античности до наших дней, М., «Академический Проект», 2006 г., с.109 


20 
 
asoslangan xolda u mutafakkir davrigacha bo‘lgan ritorik maktablarning munozara 
–  xaqiqatni  izlashning  hamda  axloqiy  tamoyillarni  yoqlashning  asosiy  vositasidir, 
degan ta’limotini rad etdi. Protogor baxsda o‘z oldiga faqat yagona maqsadni ko‘yish 
–  auditori  yani  notiqning  xaq  ekanligiga  ishontirish;  va  shu  maqsadni  amalga 
oshirishda xar qanday yo‘ldan foydalanish lozim, deb hisoblar edi.  Uni g‘oyasizlik 
va axloqsizlikda ayiblashganda qadimgi grek mutafakkirlari bu ayblovni quyidagicha 
deb bilishadi. 
1.
 
Xar qanday bilish nisbiy va vaqtinchalik ekanligi; 
2.
 
Inson ishonchining komilligi aniq xolatlarga bog‘liqligini; 
Insonlarning hissiy va jismoniy xolatlari 
“turli davrda turlicha qabul qilishdandir” 
degan izoxlari bilan yo‘qqa chiqaradi. Sofistlarning dastlabki maktablari Sitsiliya oroli 
shaharlarida yuzaga keldi. 
Protogor 
sofistlar maktabining asoschilaridan biri edi. 

doimo kuchsiz dalilni kuchli dalilga aylantirishni Yani biror bir  narsani tasdiqlash 
Yoki rad etish maqsadida xoxlagan narsani olib isbotlashdsh iborat deb o‘rgatardi. 
Shu  o‘rinda  Protogorning  fikriga  quloq  tutsak: 
“Hamma  narsaning  o‘lchovi 
insondir.”  Men  narsalarni  qanday  tasavvur  qilsam  u shunday,  u  qanday  tasavvur 
qilsa  narsalar  u  tasavvur  qilganday.  Bitta  shamol  ikki  marta  esmaydi  lekin  shu 
shamolda kimdir sovuq qotsa kimdir sovuq qotmaydi. Kimdir ko‘proq sovuq qotsa, 
kimdir  unchalik  darajada  sovuq  qotmaydi.  Shu  o‘rinda  tabiiy  bir  savol  tug‘iladi: 
shamol o‘z holicha sovuqmi? yoki nimagadir nisbatan olganda sovuqmi? Bu savolga 
javob  berish  bilan  yuqoridagi  fikrlarni  inkor  qilish  mumkin.  Agar  biz  shamol  o‘z 
holicha sovuq deydigan bo‘lsak unda u hammaning tasavvuriga bog‘liq bo‘lmagan 
bo‘ladi.  Agar  biz  nisbatan  sovuq  deydigan  bo‘lsak  ham  xato  bo‘ladi.  Chunki  shu 
shamol  kimgadir  issiq  tuyulishi  mumkin
1

Umuman  Protogor  o‘z  davrining  yirik 
notiqlardan  biri  bo‘lib,  u  notiqlik  san’atiga  ulkan  hissa  qo‘shdi.  Uning  sofizmlari 
xozir ham mantiqda o‘z ahamiyatiga ega. 
Tantanali notiqlikning eng yorqin vakillaridan biri Gorgiyning Shogirdi 
Isokrat
 
(eramizdan  avvalgi.  436-338  y.y)  bo‘lib,  Afinada  ritorika  maktabiga  asos  solgan. 
                                                             
1
 
Бертран Рассел, История западной философи и её связи с политическими и социальными условиями от Античности до наших дней, М., «Академический Проект», 2006 г., с.109 
 


21 
 
Aytish  lozimki,  bu  maktabda  ritorika  faqat  notiqlik  san’atiga  o‘rgatuvchi  fan 
bo‘libgina qolmay, balki haqiqatni anglash va tarqatish vositasi vazifasini o‘tagan. 
Isokrat o‘zi nutq so‘zlamagan, balki notiqlikdan saboq bergan va Yunoniston 
bo‘ylab tarqatilgan nutqlarni yozgan. 
Isokrat  uslubi  o‘z  hashamdorligi  bilan  ajralib  turadi.  U  nutqning  ohangiga, 
chiroyli Shakliga alohida e’tibor qaratadi. 
Isokrat  maktabining  tajribasi  IV  asrdagi  ommaviy  notiqlikka  katta  ta’sir 
o‘tkazdi. Bu davrda notiqlar ijtimoiy hayotda yetakchi o‘rinni egalladi. Notiq xalq 
yig‘inlarida  nutq so‘zlar, o‘z qaror  loyihalarini  muhokamaga qo‘yar  va shu  tariqa 
davlat (polis)ning siyosiy yo‘lini belgilab berardi. Davlatni boshqarish ana shunday 
siyosiy arboblar – “demagoglar” (xalq sardorlari) qo‘liga o‘tdi. 
Notiqlik san’atini yana ham yuksak bosqichga ko‘targan Buyuk zotlardan biri 

Download 2,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   ...   11   12   13   14   15   16   17   18   ...   139




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish