Globalization process and ethics problems



Download 2,32 Mb.
Pdf ko'rish
bet5/139
Sana18.01.2022
Hajmi2,32 Mb.
#391252
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   139
Bog'liq
Ritorika

Til va nutq 
Til  va  nutq  bir-biriga  bog‘liq    hodisadir.  Ularni  bir-biridan  ajratish  mumkin 
emas,  Til  -  bu  quroldir.  Til  nutq  uchun  moddiy  materialdir,    lekin,    shu  bilan  bir 
qatorda    ular  bir-biridan    farq,  ham  qiladi.
 
Til  kishilarga  doimo  o‘zaro  aloqa, 
munosabat,  madaniy-ma’naviy  zaruriyat,  jamoa  bo‘lib    birlashish,  kurashish  quroli 
bo‘lib  ham  xizmat  qiladi.  Alisher  Navoiy  ham  o‘zining 
"Mahbub  –  ul  -  qulub" 
asarida tilga shunday baxo beradi. 
"Til shuncha sharafi bilan nutqning qurolidir”
1
 
Nutq tildagi mavjud ifoda vositalaridan foydalangan xolda mavjudlikka aylangan 
fikrdir,  nutq a’zolarining harakati  jarayonida paydo bo‘lgan ruhiy hodisa tilning ifoda 
vositalari nutq ixtiyoriga o‘tkach, xaqiqatga aylanadi. 
Til  insonlar  o‘rtasida  aloqa vositasi  bo‘lib, jamiyat  a’zolarining bir-biri bilan 
fikr almashuviga xizmat qiladi. Til o‘zida behisob tushunchalarni mujassamlashtiradi. 
Til  butun  jamiyat a’zolarining  ongli  hayot kechirishi,  his-tuyg‘ularini  ifoda  etishi, 
kurashish va rivojlanishida o‘ziga hos benazirligi va buyukligi bilan ajralib turadi. 
Adabiy til xalq tili negizida yuzaga keladi. Adabiy tilning paydo bo‘lishi va uni 
yaratishdan maqsad umumxalq ommaviy aloqa vositasini yaratishdir. Adabiy tildan 
                                                             
1
  Alisher Navoiy. To‘liq asarlar to‘plami Т.13 B.68 



 
rasmiy davlat tili sifatida foydalanish bu tilning ijtimoiy - siyosiy soxalar tili, rasmiy 
–  muomala  va  yozishmalar  tili,  idoraviy  ishlar  va  xujjatlar tili, og‘zaki  targ‘ibot  va 
tashviqot  tili,  ilmiy  uslublar  tili,  badiiy  adabiyot  va  saxna  tili,  maorif,  madaniyat  tili 
kabi  ko‘p  yo‘nalishlarda  rivoj  topishi  uchun  yo‘l  ochadi.  Adabiy  tilsiz  nutq 
madaniyatini,  notiqlik  sanatini  tasavvur  qilib  bo‘lmaydi.  Adabiy  til  nutq 
madaniyatining - to‘g‘ri so‘zlash va yozishning o‘lchovi, mezonidir. 
Nutq sofligi 
Adabiy  til  uchun  begona  unsurlari  bo‘lmagan  ahloq  me’yorlari  tan 
olmaydigan  so‘zlardan  holi  bo‘lgan  nutq,  sof  nutq  deyiladi. 
Ba’zi  xolatlarda  nutq 
sofligiga kuydagilar putur etkazib turadi. 
A) Maxalliy dialekt va   Shevalarga hos so‘z, ibora, shuningdek grammatik Shakllar, 
so‘z va so‘z birikmalarining talaffuzi, urg‘usi; 
M: Oka! qalaysiz? yoki aka aqa - baqa bormaymizmi? 
B)  O‘rinsiz  ko‘llangan  chet  so‘z  va  so‘z  birikmalari;  M:  Umuman  deyish  o‘rniga 
voobshe, xo‘sh o‘rniga tak. 
B) Jargonlar; M: O‘zingni olma.Tashavossanmi? 
G) Vulgarizmlar; Bugungi kunda vulgar  so‘zlarning ishlatilishi nutqimiz tozaligiga 
salbiy ta’sir kilmoqda. Og‘zaki nutqda uchrab turadigan so‘kinish, xaqorat so‘zlari 
jamiyatning    axloq me’yorlarga   to‘g‘ri kelmaydigan hodisadir. 
D) Nutqda ortiqcha takrorlanadigan parazit so‘zlar; M: parazit so‘zlar - ya’ni, demak, 
xo‘sh, v.x.k. 
B) Kanselyarizmlar. M:Idoraviy atamalar ham nutqning tozaligiga doimo haf solib 
turadi. Ulardan rasmiy ish qog‘ozlari uslubida foydalanish juda kulay. Ammo og‘zaki 
nutqda qo‘llash tavsiya etilmaydi. 

Download 2,32 Mb.

Do'stlaringiz bilan baham:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   ...   139




Ma'lumotlar bazasi mualliflik huquqi bilan himoyalangan ©hozir.org 2024
ma'muriyatiga murojaat qiling

kiriting | ro'yxatdan o'tish
    Bosh sahifa
юртда тантана
Боғда битган
Бугун юртда
Эшитганлар жилманглар
Эшитмадим деманглар
битган бодомлар
Yangiariq tumani
qitish marakazi
Raqamli texnologiyalar
ilishida muhokamadan
tasdiqqa tavsiya
tavsiya etilgan
iqtisodiyot kafedrasi
steiermarkischen landesregierung
asarlaringizni yuboring
o'zingizning asarlaringizni
Iltimos faqat
faqat o'zingizning
steierm rkischen
landesregierung fachabteilung
rkischen landesregierung
hamshira loyihasi
loyihasi mavsum
faolyatining oqibatlari
asosiy adabiyotlar
fakulteti ahborot
ahborot havfsizligi
havfsizligi kafedrasi
fanidan bo’yicha
fakulteti iqtisodiyot
boshqaruv fakulteti
chiqarishda boshqaruv
ishlab chiqarishda
iqtisodiyot fakultet
multiservis tarmoqlari
fanidan asosiy
Uzbek fanidan
mavzulari potok
asosidagi multiservis
'aliyyil a'ziym
billahil 'aliyyil
illaa billahil
quvvata illaa
falah' deganida
Kompyuter savodxonligi
bo’yicha mustaqil
'alal falah'
Hayya 'alal
'alas soloh
Hayya 'alas
mavsum boyicha


yuklab olish