Glikozidlar

Yapon saforasi o’simligining mevasi va guli - Fructus et flores sophorae japonicae
Y apon soforasi (Sophora japonica L.) Dukkakdoshlar (Fabaceae) oilasiga mansub bo’yi 20 m ga etadigan daraxt, yon novdalari tukli, yashil - sarg’ish rangda. Barglari toq patli murakkab, qisqa bandi bilan shoxda ketma - ket joylashgan. Bargchalari (5 - 7 juft) cho’ziq ellipssimon, o’tkir uchli, uzunligi 23 - 53 mm, eni 11 - 21 mm. Gullari sariq rangda, kapalaksimon tuzilgan bo’lib ro’vakka to’plangan. Gulkosachasi naysimon, 5 tishli, otaliklari birlashmagan, mevasi 3 - 8 sm uzunlikdagi, pishganda ochilmaydigan dukkak. Dukkaklari 2 - 8 urug’li, bir oz shilimshiq - achchiqroq mazali bo’lib, qo’ng’ir - qora rangga bo’yalgan.
Iyun’ oylarida gullab, sentyabrda etiladi.
Geografik tarqalishi. Vatani Xitoy, YAponiya, MXD ning janubiy rayonlarida manzarali daraxt sifatida ekiladi.
Mahsulot tayyorlash. Meva etilgan paytda yig’ib olinadi. Rutin olish uchun g’unchasi yig’iladi.
Kimyoviy tarkibi. Yapon saforasi tarkibida flavonoidlar, vitamin S va boshqa moddalar bor. Asosiy flavonoidi Rutin hisoblanadi, gulida 0,3 - 4,4% gacha bo’ladi, bargida 1,13 - 3,5% (ba`zi 17% gacha) bo’lishi mumkin. Rutindan tashqari kvertsetin, kemferol - 3 - soforozid, genestein va boshqalar ham bo’ladi.

Rutin Kemefol 3-soforozid
Ishlatilishi. Mahsulot rutin olish uchun asosiy xom ashyo hisoblanadi. Mevasidan tayyorlangan nastoyka yiringli va trofik yaralarni, kuygan joyni davolash uchun ishlatiladi.
Dorivor preparatlari. Rutin, kfertsetin, mevadan tayyorlangan nastoyka - Tintura Sophorae japonicae. Rutin olish uchun MXD va soforadan tashqari yasmiq o’simligini er ustki qismi (2 - 6%) va forzitsiya o’simligi (4,5%) ni guli ham ishlatiladi.
Do’lana o’simligining mevasi va guli - Fructus et flores Crataegi
D o’lana (Crataegus) Ra`noguldoshlar (Rosaceae) oilasiga mansub bo’yi 5 m ga etadigan buta yoki kichik daraxt. Shoxlari qizil rangli, yo’g’on, 2,5 - 4 sm uzunlikdagi tikanlar bilan qoplangan. Bargi oddiy, tukli, teskari tuxumsimon, uncha chuqur bo’lmagan 3 - 7 bo’lakli bo’lib, poyada ketma - ket bandi bilan o’rnashgan. Qo’shimcha barglari o’roqsimon yoki qiyshiq yuraksimon, tishsimon qirrali. Gullari qalqonsimon to’pgulni hosil qiladi.
Mevasi to’q qizil rangli 2 - 5 ta danakli xo’l meva. May oyida gullab, mevasi avgustda pishadi.