Glikozidlar

Flavonoidlarning mahsulotdan ajratib olinishi
Ma`lumki tibbiyotda mahsulotdan ajratib olingan sof yoki flavonoidlarning yig’indilaridan iborat preparatlar ishlatiladi.
Sanoatda flavonoidlarning ajratib olinishi, shu moddalarning asosan eruvchanligiga va boshqa xususiyatlariga ko’p jihatdan bog’liqdir.
Masalan Yapon sofforasi g’unchalaridan rutin flavonoidini ajratib olish uchun mahsulotni 96% - 40% gacha bo’lgan spirtda ekstrakt qilib olinadi.
Xatto qaynatilgan suv orqali ajratib olsa ham bo’ladi. Spirtli ajratmalardan spirt uchirib yuborilsa flavonoidlar cho’kmaga tushib qoladi.
Suvli ajratmadan esa, ajratma sovutilsa flavonoidlar cho’kadi. So’ngra cho’kkan flavonoidlarni qaytadan kristallantirilsa - toza flavonoid yoki ularning yig’indisini olish mumkin.
Alohida flavonoidlarni kolonkali xromatografiya orqali ajratib olish ham mumkin va boshqa usullar ham bor.
Agar flavonoidlar aglikon, masalan kvertsetin bo’lsa uni ajratib olish uchun organik erituvchilardan foydalaniladi.

Flavonoidlarni analiz qilish usullari

Sifat reaktsiyalari

1. Sianidin reaktsiyasi (Sinod reaktsiyasi)
Sof flavonoidlar yoki flavonoid saqlovchi o’simlikning spirtli ajratmasiga chinni idishda Magniy poroshogi va (kontsentrlangan) yuqori darajali xlorid kislotasi qo’shib suv hammomida bir oz qizdirilsa, qizil rang hosil bo’ladi. Bu reaktsiya flavon, flavonol, flavononollarga xosdir.

Kvertsetin Sianidin
Flavononlar bu reaksiya natijasida qizil - binafsha, rangga bo’yaladilar.
Auronlarga bu reaksiya qilinmaydi, sababi, kislota qo’shilishi bilan qizil rangli oksoniy tuzlari xosil bo’ladi.
Glikozidlar oldin kislota qo’shib 1-2 minut davomida gidroliz qilib keyin bu reaksiyani qilish mumkin.

2. 
   Borat - limon reaksiyasi. Bu reaktsiyani S₃ - atomida - ON bo’lgan flavonoidlar beradi. Buning uchun, (flavonoidlarning) atsetondagi eritmasiga borat va limon kislotalarining metil spirtidagi eritmasidan (1%) solib chayqatilsa sariq - yashil rang hosil bo’ladi.
   

Apigenin Kompleks birikma (sariq)

2. 
   Surma (stibium III - xlorid (SbCl₃) yoki tsirkoniy) tuzlari bilan reaksiya. Bu reaksiyani S₅ yoki S₃ - uglerod atomlarida - ON gruppasi bo’lgan flavonoidlar (S₄ - da) S = O gruppasi bo’lganda kompleks birikma xosil bo’ladi va sariq rang hosil qiladi.
   

Agarda qand modda C₃ - da bo’lsa, u holda SbCl₃ bilan C₅ - dagi - OH gruppa reaksiyaga kirishadi.

2. 
   Ammiak bilan reaksiya. Flavonoidlarga (spirtli eritmaga) ammiak qo’shib suv hammomida qizdirilsa 5-xalqasining oksidlanganligiga qarab qizil, sariq, binafsha, zarg’aldoq ranglar hosil bo’ladi.
   
3. 
   Qurg’oshin atsetat bilan reaksiya. eritmaga qurg’oshin (II) - atsetat qo’shilsa, agar molekulada orto - holdagi 2 ta - ON gruppasi bo’lsa, sariq yoki qizil rangli cho’kma xosil bo’ladi.
   
4. 
   Mineral kislotalar bilan reaksiya. eritmaga xlorid kislota ta`sir ettirilsa rangli eritma xosil bo’ladi.
   
5. 
   Alyuminiy xlorid bilan reaksiya. eritmaga A1S1₃ ning 1-3% li eritmasi solinsa sariq rang hosil bo’ladi.
   
6. 
   Temir (III) - xlorid bilan reaksiya. eritmaga G’eS1₃ eritmasi qo’shilsa zangori, binafsha, yashil rang va cho’kma hosil bo’ladi.
   
7. 
   Vanilin bilan reaksiya. eritmada katexinlar bo’lsa, ko’shilgan vanilinning kislotadagi 1% eritmasidan qizil rang xosil bo’ladi.
   
8. 
   Kaliy persul’fat bilan reaksiya. Katexinlarning atsetondagi eritmasiga persul’fat kaliyning kuchli sul’fat kislotadagi eritmasidan qo’shilsa suyuqliklarni qo’shilgan joyida qizil - binafsha rang xosil bo’ladi.
   

Bu reaksiya natijasida katexinlar oksidlanib antotsianidinlar xosil bo’ladi.

Katexin (rangsiz) Antotsianidin (kizil) Yuqoridagi reaksiyalardan tashqari flavonoidlarni xromatogramma orqali ham bilish mumkin. Buning uchun BUV (4:1:5) eritmalar aralashmasini tayyorlab, xromatogramma qog’oziga o’simlikdan olingan ajratmadan tomizib qo’yiladi va ma`lum vaqtdan so’ng xromatogrammani UF nurida ko’riladi, bunda flavonoidlar, yashil va boshqa ranglarda ko’rinadi, keyin ayrim reaktivlar orqali reaksiya qilinsa flavonoidlar bor joylar har xil ranglarda bo’yaladi.