Gistologiya va embriologiya

 

Endoteliy hujayralari 

 

Endoteliy  hujayralari  yurak, qon tomir sis-temasining hamma tarkibiy  qismlarini va limfa 

tomirlarini  ichki  tarafdan  qoplab  turadi.  Bu  hujayralar  uzluksiz  qavat  hosil  qilib,  limfatik 

tomirlardan boshqa qismida bazal plastinkada joylashadi. 

Endoteliy  hujayralari  yassi  hujayralar  bo’lib,  kumush  bidan  impregnatsiya  qilinganda 

hujayra  chega-ralari  aniq  ko’rinadi.  Qo’shni  hujayralar  orasidagi  kontaktlar  turg’un  bo’lmay, 

patologik holatlarda va ba’zi fiziologik o’zgarishlarda yo’qolishi va qayta tiklanishi mumkin. 

Elektron  mikroskopda  hujayra  ostidagi  bazal  plastinka  aniq  ko’rinadi.  Hujayraning  yadro 

saqlovchi qismlari kengroq (3-6 mkm), chetki qismlari ancha yupqa bo’ladi (qalinligi 20-80 nm 

va ba’zan 1-2 mkm gacha boradi). 

Endoteliy  hujayralari  joylashgan  bazal  plastinka  fibrillyar  tolalaridan  va  ko’p  miqdorda 

mukopo-lisaxaridlar  saqlovchi  amorf  moddadan  iborat  bo’lib,  uning  holati  kapillyarlar 

o’tkazuvchanligini  belgi-laydi.  Endoteliy  hujayralari  biriktiruvchi  to’qima-ning  kollagen 

tolalariga nozik ipchalar-filamentlar orqali birikadi. 

Хulosa  qilganda,  endoteliy  hujayralari  mezenxi-madan  taraqqiy  etib,  qon  va  to’qimalar 

orasidagi moddalar almashinuvida muhim o’rin tutadi. Bu pro-sessda endoteliy hujayralaridagi 

yupqalashgan qism-lardagi fenestralar, hujayralar orasidagi yoriqlar va sitoplazmadagi pinotsitoz 

pufakchalar katta ahamiyatga ega.