Gistologiya, stitologiya va

Xromatin strukturalari.
Xromatin to‘ ri inlcrla/adagi yadro- 
ning ipsimon ch o ‘ zilgan xromosomalaridan iborat. Iiilerfa/ada 
xromatin b o‘ yoqni yaxshi qabul qilmaydi, yorug lik mikroskopi 
ostida nozik ipcha shaklida ko'rinadi. Xromalinmng asosi> 
sitoximik belgisi unda DNK ning boMisludir. YorugMik va 
elektron mikroskop yordamida ko'rilganda xromosomalarning 
spirallashish darajasiga ko‘ ra ikkita tip xromatin farqlanadi. 
Geteroxromatin
xromosomalarning spirallashgan qismi boMib. 
yaxshi b o ‘ yaladi va elektron mikroskop ostida zich donachalar 
shaklida ko‘ rinadi. 
Euxromatin
xromosomalarning despiralizat-
84

---

siyaga uchragan qismlaridir. Elektron mikroskop ostida euxro- 
maiin boMimlari siyrak dispersli donador material holida, yorug‘ - 
lik mikroskopida esa och bazofil b o ‘ yalgan b o‘ lim holida ko‘ ri- 
nadi. Xromatinni struktur birligi nukleosomadir.
Xromatinni 
yadroda 
taqsimlanishi 
hujayraning 
sintetik 
aktivligiga bogMiq. Yadroda euxromatin, ya'ni xromatinni despi- 
rallashgan qismlari qanchalik ko'p bo'Isa, hujayralarda oqsil 
sintezi shunchalik jadal kechadi. Asosan geteroxromatin saqlovchi 
yadroli hujayralarda oqsil sintezi sust kechadi. chunki xromatinni 
spirallashgan qismidan oqsil sintezi haqida informatsiya olish 
qivin. 
Xromosomalarning 
geteroxromatin 
boMimlari 
yana 
xromoisemrlar
deb nomlanib. ular yadrochaga birlashib ketganligi 
tufayli 
yadrocha xromutini
deb ham ataladi. Xromatinning 
get&oxjromatin qismlari xromosomaning telomerlar, sentromerlar 
sohasiga to'g ri keladi. Geteroxromatin qismlari aktiv boMmasa 
ham ular euxromatin qismlari fimksiynsiga kuchli tn?sir qiiadi.
Yarirocha.
Sjerik shakldagi tuzilma boMib. rRNK va oqsillarga 
boydir. Yadrochani intensiv baz.ofil bo'yalishiga sabab undagi yuqori 
kontsentratsivadagi nbtjsomal RNK (rRNK) boMishidir. Hujayralarda 
bitta yoki bir necha yadrochalar bulishi mumkin. Yadrochalaming 
hosil boMishi \a ularning soni xromosomalarning ikkilamchi tortma 
sohasida joylashgan yadrocha hosil kiluvchi qismlaming miqdori va 
aktivligi bilan bog'liq. Xromosomalarning yadrocha hosil kiluvchi 
qismlandayi DNK dan ribosomal RNK sintezlanib, bu RNK 
yadrocha sohasida oqsil bilan o'raladi va ribosoma subbirliklari hosil 
bo'ladi. Subbirliklar birlashib ribosoma shakllanadi va u yadroda 
yoki siloplazmada oqsil sintezida qatnashadi va ribosomalar hosil 
boMishida muhim rol o'vnaydi. Yadrocha strukturasi bir xil bo lmay, 
unda llbrilKar va granuhar komponentlar farqlanadi. Fibrillyar 
komponent yadrochani 
mark.izida. granulyar komponent esa 
yadrochani periferiyasida joylashadi. Granulyar komponent ipsimon 
ui/ilma nukleolonemalami hosil qiiadi. Nukleonemalar qalinligi 0,2 
mkmdir.
Fibrillyar komponent ribonukleoproteid ipchalaridan iborat. 
Donachalardan ribosoma subbirliklari hosil boMadi. Shunday

---

qilib, 
yadrocha 
ribosomalar 
sintezlanadigan 
asosiy 
jo y
hisoblanadi.