Gistologiya, stitologiya va

yadro
Nuvatdiasi
plastinkasi
b o 's h liq
s u b b i r l i d
ш а г к а /i y
tc s h ik
te rm in a l 
___ '
i ia l q a
Rasm 2.13.
} 
adro tcshiklari kompleksining
iM /niy sxeinatih ifodalonishi.
o q s il i p d i a
s ito p la z m a
h a lq a s i
s u b b irlig i
m a r k a z iy
tu z ilm a
ta s h q i va ich k i 
v a d ro
m e n ib ra n a s i
Teshiklarning diametri o'rtacha 8 0 -^0 nm. Teshiklar atrofida 
yadro qobig'i membranalari о zaro birlashadi. Teshiklar murakkab 
tuzilishga ega bo'lgan globulyar va fibrillyar tuzilmalar b'lan 
ш ' й а ^ ’ас1ф tesh yadro
fcshikluri kompleksi
deb yuntiladi. Bu kompleks oktogonal 
tu/'iishga ega boMadi. Yadro teshigi chogarasida tashqi va ichki 
yadro mcmbranalarida 8 tadan oqsil subbirliklari joylashadi. Ular 
teshikiiing sitoplazma va nukleoplazma oqsil halqalarini hosil 
qiladi. Membranalar tutashgan joyda ham 8 dona markaziy oqsil 
subbirliklari boMadi. Ichki halqadan karioplazmaga llbrillalar 
chiqib. yadro savatchasini hosil qiladi. Tashqi halqadan fibrillyar 
oqsillar sitopla/maga qarab y o ‘naladi. Oqsil subbirliklarining 
kattaligi 2 0 -25 nm boMib. ular fibrillyar tuzilmalar orqali
83

---

markaziy subbirliklar bilan tuiashadi. Bir yadroda taxminan 12
000 teshik bor yoki 1 mkm2 ga 45 ta teshik to‘ g'ri keladi. 
Teshiklar soni hujayraning funksional aktivligiga bogMiq boMib, 
faol sintez ketayotgan hujayralarda ularning soni oshadi. Yadro 
teshiklari kompleksi sitoplazma bilan yadro orasida kechadigan 
murakkab 
jarayonlami 
ta’ minlab 
beruvchi 
tu/.ilmalardir. 
Sitoplazma bilan yadro aloqasi oddiy emas. Hatto mayda ionlar 
K+, Na+, Ca2+ yadro qobigMdan erkin oMolmaydi. Yadro qobigM 
ionlar, 
molekulalar, 
moddalar 
almashinuvi 
mahsulotlari 
o'tkazmaydi. 9 nm dan kichik boMgan ionlar, molekulalar yadro 
teshiklaridan oson, energiya sarfisiz o tadi. 9 run dan 
Katta 
boMgan 
molekulalar yadro teshiklaridan energiya sarfi bilan utadi.Yadro 
qobigMning endoplazmatik to‘ r membranalariga qadar davom 
etishi, 
yadro 
bilan 
sitoplazmaning 
o'zaro 
ionlar 
bilan 
almashinishiga imkon yaratadi. Bir tomonidan, ionlaming mayda 
molekulalari uchun bu teshiklar oMib boMmas chcgara bo Isa, 
ikkinchi tarafdan, katta molekulali RNK yadrodan sitoplazmaga 
o ‘ ta oladi.
Sitoplazmadan yadroga sitoplazmada sintezlanuvchi va yadroni 
energiya 
bilan 
ta’ minlashda 
kerak 
boMgan 
mononukleotid 
trifosfatning katta molekulalari o ‘ tadi. Aminokislotalar, purin va 
pirimidin asoslar, ATF yadroga aktiv transport yoMi bilan o'tadi. 
Yadro qobigM endoplazmatik to‘ r hosil boMishida ishtirok etadi. 
degan fikr isbotlangan. Profazada yadro qobigM fragmentatsivaga 
uchrab, donador endoplazmatik to‘ r bilan birlashadi. Telola/ada esa 
qobiqlar qaytadan endoplazmatik to‘ r elementlaridan hosil bo'ladi.