Gistologiya, stitologiya va

tomonidan tashkil qilinadi va boshqariladi. Avtonom nerv 
sistemasi tushunchasi ko‘proq funksional hisoblanadi.
O 'zining funksional hususiyatlari va tuzilishiga ko‘ra vege- 
tativ nerv sistemasi simpatik va parasimpatik qismlarga ajrati- 
ladi. Odatda muayyan a’zoga bar ikkala sistemaning effektor 
tolalari keladi va o ‘zining qo‘zg ‘alishida o ‘zaro qarama-qarshi 
effektlar chaqiradi:
Simpatik nerv sistemasi qo‘zg ‘alganda organizmni o ‘tkir 
stressga moslanishi ro‘y beradi: teri va ichki a’zolarning qon 
tomirlari spazmi hamda yurak urishini tezlashishi hisobiga qon 
bosimi ko‘tariladi; nafas olish tezlashadi (bronxlarni kengayishi 
hisobiga); energiya 
ish lab c h iq a rish
oshadi, u 
b ila n b irg a tana 
harorati ko‘tariladi va ter ajralishi kuchayadi (terlash); ovqat 
hazm qilish a’zolari faoliyati (ularning motorikasi va 
sekretsiyasi) hamda siydik pufagining bo‘shalishi tormozlanadi; 
ko‘z qorachig‘lari kengayadi.
Parasimpatik nerv sistemasining qo‘zg ‘alishi esa qayta tik- 
lanish jarayonlarini ta’minlaydi: qon tomirlar tonusi va yurak 
faoliyati pasayadi; nafas olish sekinlashadi (bronxlar torayadi); 
energiya ishlab chiqarish pasayadi (parasimpatik nerv sistemasi 
ter ajralishiga ta ’sir qilmaydi); ovqat hazm qilish a ’zolarining 
ishi kuchayadi va siydik pufagining bo'shashishi tezlashadi; 
ko‘zning siiiar mushaklari qisqaradi va ko‘z qorachig‘lari 
torayadi.
Vegetativ nerv sistemasi bosh miya va orqa miya yadrolari- 
dan iborat markaziy hamda nerv stvollari, nerv tugunlari va 
chigallaridan iborat bo‘lgan periferik qismlardan tashki! topgan.
Vegetativ nerv sistemasining markaziy bo‘limining yadrolari