Гистология цитология ва эмбриология проф. Қ. Р. Тўхтаев таҳрири остида

БУЛБОУРЕТАЛ БЕЗЛАР
Бу безлар бир жуфт нўхат катталигидаги альвеоляр-найсимон 
тузилишга эга безлар бўлиб, сийдик чиқариш каналининг бошланиш қисмига 
очилади. Уларнинг чиқарув найлари ва охирги бўлимлари нотўғри шаклга 
эга. Айрим қисмларида шиллиқ ҳужайралар билан қопланган охирги 
бўлимлари бир-бири билан бирикади. Безнинг кенгайган охирги 
бўлимларида эпителий кўпинча яссилашган бўлади, безнинг бошқа 
бўлимларида у кубсимон шаклга эга. Секретор бўлимлари орасида силлиқ 
мушак ҳужайраларини тутувчи бириктирувчи тўқима қатламлари ѐтади.
Функцияси
. Сийдик чиқарув каналига суюқ шиллиқ табиатли секрет 
ажратади.
ЖИНСИЙ ОЛАТ 
 
Жинсий олатнинг асосини учта ғоваксимон тана: иккита жинсий олат 
ғовак танаси (corporа casvernosa peins) ва битта сийдик чиқариш каналининг 
ғовак моддаси (corporа casvernosa urethrae) ташкил қилади. Ҳар бир ғовак 
тана зич фиброз парда билан ўралган бўлиб, оқлиқ парда номи билан 
юритилади ва у ички айланасига, ташқи бўйламасига йўналган коллаген 
фибриллалар дан ташкил топган. Оқлиқ пардадан ғоваксимон тана ичига кўп 
сонли бириктирувчи тўқимали тўсиқлар кетади. Бу тўсиқлар лакунар 
бўшлиқлар системасини ҳосил қилади. Уларнинг ичи эндотелий билан 

---

қопланиб, веноз қон билан тўлган бўлади. Бу тўсиқларда силлиқ мушак 
ҳужайралари ва эластик толалар жойлашган. Эрекция ҳолатида бу лакунар 
бўшлиқлар кучли равишда кенгаяди, улар орасидаги тўсиқлар жуда 
юпқалашиб нозик пластинка кўринишини олади. 
 
 

---

XIX БОБ 
АЁЛЛАР РЕПРОДУКТИВ СИСТЕМАСИ 
 
Аѐллар жинсий аъзолари таркибига бир жуфт тухумдон ва тухум йўли 
(бачадон найи), бачадон, қин ва ташқи жинсий органлар киради (расм 19.1).
Расм 19.1. Аѐллар жинсий 
аъзолари: 
1-бачадон 
найининг 
бачадонга очилиш қисми; 
2,5,6 –бачадон 
найи; 8, 9, 10-
тухумдон;13-бачадон 
бўшлиғи; 12,14-
қонтомирлари; 11-
бачадоннинг 
юмалоқ 
бойлами; 16,17-қин; 18-
бачадон бўйнининг ташқи 
қисми; 15-бачадон 
бўйнининг қин қисми; 19-
цервикал 
канал; 20-
бачадон бўйни 
Бу аъзолар жинсий ҳужайралар, яъни аѐллар жинсий гаметаларини 
(овоцитлар) ҳосил қилади ҳамда ҳомиланинг уруғлангандан бошлаб то 
туғулгунча тўлиқ ривожланишини таъминлайди, бундан ташқари аѐллар 
жинсий аъзолари жинсий гормонлар ҳосил қилиб шу аъзоларнинг 
фаолиятини бошқариш билан бирга, тананинг бошка аъзолари фаолиятига 
ҳам таъсир кўрсатади.Қиз бола балоғатга етгач (менарх даври) биринчи ҳайз 
кўришдан бошлаб, жинсий аъзолар даврий равишда тузилиши жиҳатидан 
структур ва функционал ўзгаришларга учрайди. Мазкур ўзгаришлар эса 
нейрогуморал тизимлар орқали тартибга солиб турилади. Менопауза 
давомийлиги бўйича доимий бўлмаган (вариабел) давр ҳисобланади, қайсики 
бу даврда даврий ўзгаришлар доимийлиги бузилиб, охир-оқибат тўхтайди. 
Менопауза давридан кейинги даврда аѐллар жинсий тизими аста секинлик 
билан инволюцияга учрайди. Сут безлари репродуктив система таркибига 
кирмасада, ушбу бўлимда ўрганилади, чунки ундаги ўзгаришлар жинсий 
тизимнинг функционал ҳолатига бевосита боғлиқ тарзда кечади.