Gimnastika (yakkakurash, koordinatsion va siklik sport turlari)

13.2. Darsning tayyorgarlik qismi
Umumiy vazifalar. Shug'ullanuvchilar darsning tayyorgarlik qismida uning asosiy qismi vazifalarini bajarishga tayyorlanadilar.

Gimnastika darsining tayyorgarlik qismi vazifalari o'zining moljallanganligiga qarab ikkita guruhga ajratiladi. Birinchi guruhga ko‘proq biologik ahamiyatga ega bo‘lgan badan qizdirish vazifalari kiradi. Ular quyidagilardan iborat:

Markaziy asab tizimi (MAT) va vegetativ funksiyalarni tayyorlash. Shug‘ullanuvchilarning darsga bo‘lgan ruhiy shayla-

nishlari, organizmning hayotiy faoliyatini oshirish, muvaffaqiyatli faoliyat yuritishni ta’minlaydigan qulay, ijobiy muhitni yaratish nazarda tutiladi.

Shug‘ullanuvchidan harakatlanish apparatining bo‘g‘im-lardagi harakatchanlik hamda katta mushak kuchlanishlarini talab qiladigan harakatlarga tayyorgarligini ta’minlash.
Boshqa gurahni ko‘proq pedagogik yo‘nalishdagi ta’lim vazifalari tashkil etadi. Ularga quyidagilar kiradi:

Shug'ullanuvchilarda topshirilgan har xil parametrlar bilan (kuchlanish darajasi, harakat yo‘nalishi, amplitudasi, sur’ati va maromi) harakatlarini bajarish ko‘nikmalarini shakllantirish.

Harakatlaming ayrim tarkibiy qismlari yoki tugallangan oddiy harakatlami egallash.

Hosil qilinadigan ko‘nikma va malakalar darsning tayyorgarlik qismining ta’lim vazifalarini hal etish natijasida shug‘ullanuv-chilarga yangi harakatlami tez hamda yanada sifatli egallashga yordam beradigan asos bo‘lib hisoblanadi. Gimnastika darsining tayyorgarlik qismida ta’lim vazifalarini hal etish uchun qo'llani-ladigan vositalar bir vaqtning o‘zida badan qizdirish vazifalarini ham hal qiladi.

Badan qizdirish natijasida hosil qilingan tayyor turish ho iat i nisbatan uzoq bolmagan vaqt ichida saqlanadi. Shuning uchun badan qizdirish vazifalari har bir darsda va to‘liq hajmda hal etilishi zarur.
Ta’lim vazifalari bundan o‘zgacharoq. Darsning o‘quv rejadagi o‘mi, shug‘ullanuvchilar tarkibi va boshqa dars o‘tish sharoitlariga qarab, ta’lim vazifalari bitta darsda ko‘proq, ikkinchi darsda kamroq hal etilishi mumkin.
Vositalar. Gimnastika darsining tayyorgarlik qismida, odatda, past shiddatli mashqlar qo‘llaniladi: saflanish mashqlari, harakat-lanishlarning (turli xil yurishlar, yugurishlar, sakrashlar, raqs harakatlari) har xil turlari, buyumlar bilan, buyumlarsiz va ogcir-liklar bilan mashqlar, gimnastika devorchasi hamda o‘rindig‘ida mashqlar. Haddan ortiq shiddatga ega bolgan mashqlar darsning asosiy qismida shug‘ullanuvchilaming ish qobiliyatini pasaytirishi mumkin. Shu sababli darsning tayyorgarlik qismida shug‘ulla~

nuvchilarda kuch, chidamlilik va hatto egiluvchanlik kabi harakat sifatlarini maxsus rivojlantirmaslik lozim.

Tayyorgarlik qismi uchun muayyan mashqlarni tanlash gim­ nastikaning o‘ziga xos xususiyati, dars o‘tish sharoitlari va birinchi navbatda, uning vazifalari, shug‘ullanuvchilar tarkibi hamda vaziyatga bog‘liq.
Gimnastika darsining tayyorgarlik qismiga kiritiladigan mashq-lar har xildir. Faqat bitta dars davomida shug’ullanuvchi, odatda, xususiyatiga ko‘ra turlicha bo‘lgan ko‘p miqdorda harakatlami bajaradi. Bu harakatlanishlarda insonning butun harakat apparati ishga tushadi, inson turli xil rejimda (zo‘riqish va bo‘shashish maromi)da ish bajaradi.
Mashqlar mazmuni dare vazifalariga mos kelishi zarur. Agar darsning tayyorgarlik qismining asosiy yo‘naltirilganligi faqat badan qizdirishga mo‘ljallangan boisa, unda mashqlar soni kam, ularning shakli esa oddiyroq bo‘ladi. Agar unda ta’lim vazifalari hal etilayotgan bo‘lsa, mashqlar soni ko‘paytiriladi va mazmuni o‘zgartiriladi.