Гижжаларга қарши (антигeльминт) воситалар

ГИЖЖАЛАРГА ҚАРШИ (АНТИГEЛЬМИНТ) ВОСИТАЛАР
Дунёда ҳар йили 2 миллиарддан ошиқ инсон паразит чувалчанглар – гижжалар (гельминтлар)¹ билан касалланади. Бунда ривожланувчи касаллик (гельминтозлар) қўзғатувчининг биологик хоссалари ва жойлашишига қараб баъзан кўзга ташланмайдиган белгилар билан кечса, баъзида камқонлик, жигар, ўпка, кўз, қон томирларнинг шикастланишига сабаб бўлади.
Инсон организмида жойлашишига қараб гельминтозлар ичак ичида ва ичак ташқарисидаги гельминтозларга бўлинади. Уларнинг қўзғатувчиси думалоқ (нематодалар), шунингдек ясси-тасмасимон (цестодалар) ва сўрувчи (трематодалар) гижжаларга бўлинади.
Гельминтозларни даволаш организмни гельминтозлардан халос этишдан иборат (дегельминтизация). Гельминтларга қарши ҳар бир дори воситаси фақат маълум гельминтларга фаол таъсир этишини инобатга олиб, даволашни бошлашдан олдин касаллик қўзғатувчисини аниқ билиш зарур.
ИЧАК ГEЛМИНТОЗЛАРИНИ ДАВОЛАШДА ҚЎЛЛАНИЛАДИГАН ДОРИ ВОСИТАЛАРИ
Ичак нематодозлари – аскаридозларни даволашда – мебендазол (вермокс), рирантел памоат, левамизол (декарис) асосий препаратлар ҳисобланади.
Мебендазол имидазол ҳосиласи бўлиб, кўпгина думалоқ гельминтларга ҳалокатли таъсир кўрсатади (айниқса трихоцефалёз, аскаридоз ва энтеробиозда фаол). Улар гельминтларнинг глюкозани ўзлаштиришини сусайтиради ва уларни фалажлайди. Қилбош, аскарида ва анкилостомаларнинг тухумларига ҳалокатли таъсир кўрсатади. Ичакдан ёмон сўрилади (10%). Шунга қарамасдан, катта дозаларда ичакдан ташқаридаги гельминтозлар – трихинеллёз ва эхинококкозларни даволашда қўлланилиши мумкин. Жигарда тез метаболизмга учрайди. Метаболитлари асосан буйрак орқали 24-48 соат давомида чиқарилади. Препарат бемор организми томонидан осон ўзлаштирилади. Камдан-кам ҳолатларда ножўя таъсирлар кузатилиши мумкин (баъзан диспептик ўзгаришлар, бош оғриши, аллергик реакциялар, қоринда оғриқ ва бошқалар).
Бензимидазол ҳосиласи бўлган альбендазол (албезол) жуда кенг антигельминт таъсир спектрига эга. У ичак немотодозлари ҳамда эхинококкоз ва цистицеркозларда самарадор. Гельминтларнинг атрофдан глюкозани тортиб олишини блоклайди ва уни фалажлайди. Аскаридалар, қийшиқбош ва қилбош тухумларига ҳалокатли таъсир кўрсатади. Ичакдан яхши ва тез сўрилади, t_1/2=8-9 соат. Жигарда метаболизмга учраб, сульфоксид ва бошқа метаболитлар ҳосил қилади. Метаболитлари асосан буйрак орқали ажралади. Қисқа вақт қўлланганда (13 кунда) нохуш таъсирлари кучсиз даражада ва камдан-кам бўлади. Бош оғриши, диарея, бош айланиши, уйқусизлик ва шу кабилар кузатилиши мумкин. Давомли қўлланганда (эхинококкозни даволаш 3 ой давом этади) кучли ва жиддий асоратлар (лейкопения, абдоминал оғриқлар, аллопеция, қайт қилиш, терида тошмалар) ривожланиши мумкин.
Думалоқ гельминтлар инвазиясида пирантел памоат юқори самарадорликка эга. У нерв-мушак ўтказувчанлигини бузади, холинестераза фаоллигини сусайтиради ва шу туфайли гельминтларда спастик фалажланиш чақиради. Кўпгина думалоқ гельминтларга таъсир этади (33.1-жадвал). Овқат ҳазм қилиш трактидан ёмон сўрилади (50% гача). Кўпинча аскаридоз, энтеребиоз ва анкилостомидозларда қўлланилади. Препарат организм томонидан яхши ўзлаштирилади. Нохуш таъсирлари камдан-кам кузатилади, юзага келган тақдирда ҳам кучли даражада ривожланмайди (иштаҳа пасайиши, бош оғриши, кўнгил айниши, диарея кузатилиши мумкин).
. Ичак гельминтозларини даволашда қўлланиладиган асосий препаратлар

Гельминтозлар

Препаратлар