Gigiyena fani boyicha oquv uslubiy majmua

Fizikaviy usullari

1.Ionizatsiya usuli. Bu usul Geyger-Myuller hisoblagichini to‘ldiradigan gazning ionizatsiyalanish samarasini qayd qilinishiga asoslangan. Ionlanish natijasida hisoblagichni darajalanishi yoki ular zaryadlari potensialining kamayishiga olib keladi. Hisoblagichga priborni pasportida ko‘rsatilgan muayyan ish kuchlanish berilganda hisoblagichni darajalanishidan kelib chiqadi.

Geyger-Myuller hisoblagichi yordamida beta-zarrachalari, gamma-kvant, shuningdek rentgen nurlari qayd qilinadi qattiq turdagi nurlarni dozimetriya va dozimetriyasi.

2. 
   Ssintilyasion usul. Ba’zi bir moddalar (rux sulfid, stilben, antratsit) ionizatsion nurlanishi ta’siri ostida yorug‘lik va ssintilyasion portlash hosil qilishiga asoslangan. Ssintilyasiya intensivligi ionlovchi nur instensivligiga proporsional bo‘ladi buni FEU ushlab olib va hisoblash uskunasiga qayd qilinadigan elektr tokiga aylanadi. Bu usul har xil nurlanishlarni aniqlashda ishlatiladi. Qo‘llash soxasi-radiaktivlikni aniqlash.
   
3. 
   Kalorimetriya usuli. Bu usul nurlanish energiyasining kalorimetik tanasida yutilib unda issiqlik energiyasiga aylanishiga asoslangan.
   

Alfa nurlarini kalorimetrik usulda o‘lchash osonroq. Chunki ular kalorimetr tanasiga to‘liq yutiladi. Ko‘proq dozimetriyada qo‘llaniladi.

2. 
   Kimyoviy usullar.
   

Kimyoviy usul. Bu usul yordamida ionizatsion nurni moddalarga ta’sir qildirib kimyoviy o‘zgarishi aniqlaniladi: valentligining o‘zgarishi, molekulyar tarkibini o‘zgarishi, ochiq materiallarni qorayishi. Shaxsiy nurlanish dozasini aniqlash uchun ishlatiladi.

Fotografiya usul. Ionlovchi nurlanish ta’sirida fotoqog‘ozning qorayishni qayd qilinishiga asoslangan. Bu fotoqog‘ozning qorayishi darajasi nurlanish dozasiga bog‘liq bo‘ladi. Asosan korpuskulyar nurlarni tashqi oqimini o‘lchash uchun ishlatiladi.

3.