Gigiyena fani boyicha oquv uslubiy majmua

2. Ma’ruza mashg‘ulotlari.

/r	Ma’ruza mavzulari (barcha)	soat
1	Zamonaviy gigiena va uning farmatsevtikadagi o‘rni. To'g'ri ishlab chiqarish qoidalari.	2
2	Ovqatlanish salomatlik omili. Ovqatdan zaxarlanishlar va ularning profilaktikasi.	2
3	Mexnat gigienasining umumiy asoslari va mehnatni muxofaza qilish. Ishlab chiqarish muhitidagi fizikaviy va biologik omillar. Sanoat toksikologiyasi. Kimyoviy birikmalar bilan ishlashda mexnat gigienasi.	2
4	Dorixona gigienasining umumiy asoslari. Kimyo-farmatsevtika korxonalarida yoritilganlik, havo almashinuvi va xonalar havosiningmikroblar bilan ifloslanganligi.	2

5	Kimyo-farmatsevtika korxonalarida ishchi xodimlar gigienasi va toza xonalarga qo'yiladigan gigienik talablar. Radiatsion gigiena va uni radiofarm preparatlar ishlab chiqarishdagi ahamiyati.	2
6	Galen, neogalen preparatlar va tayyor dorivor shakllarni ishlab chiqarishda mehnat gigienasi. Antibiotiklar ishlab chiqarishda mehnat gigiyenasi va sog‘lomlashtirish tadbirlari.	2
7	Inson salomatligi, havo muhiti va quyosh radiatsiyasining ahamiyati. Tuproq tashqi muhit omili.	2
8	Suv salomatlik omili. Farmatsevtika sohasida qo'llaniladigan suvga gigiyenik talablar.	2
9	Bolalar va o‘smirlar gigiyenasi. Sog‘lom turmush tarzining gigiyenik asoslari .	2
	Jami	18

Ma’ruza mashg‘ulotlari multimedia qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada akademik guruxlar oqimi uchun o‘tiladi.

3. Amaliy mashg‘ulotlar

}	Mavzulari (barcha)	soat
1	Gigiyena fani, uning maqsad vazifalari, gigiyenada tekshirish usullari.	3
2	To'g'ri ishlab chiqarish qoidalari.	3
1 3	Shaxsiy ovqatlanishning adekvatligini o‘rganish. Organizmning vitaminlar bilan ta'minlanganligini baholash..	3
4	Ovqatdan zaxarlanishlar va ularning profilaktikasi.	3
5	Kasb kasalliklari va ularni oldini olish.Ishchilar organizmiga shovqin, tebranishning ta'siri.	3
6	Ishlab chiqarish muhiti havosida changni aniqlash va baholash.	3
7	Ishlab chiqarish muhiti havosida kimyoviy birikmalarni aniqlash va baholash.	3
1 8	Loyiha materiallari bo‘yicha dorixona muassasalariga bo‘lgan gigiyenik talablar va ularni baholash.Dorixona xonalari yoritilganligining ahamiyati.	3
9 9	Ishlab chiqarish joylarida havo almashinuvini gigiyenik baholash . Xonalar havosini mikroblar bilan ifloslanganligini aniqlash va baholash.	3

10	Kimyo-farmatsevtika korxonalarida ishchi xodimlar gigiyenasi. Toza xonalarga qo'yiladigan gigiyenik talablar..	3
11	Ionlantiruvchi nurlanish manbalaridan foydalanilgandagi dozimetrik va radiometrik nazorat.INMdan foydalanilganda xodimlarni ximoyalash prinsiplari.	3
12	Galen preparatlari va tayyor dorilar shakllarni ishlab chiqarishdagi mehnat gigiyenasi.	3
13	Antibiotiklar ishlab chiqarishdagi mehnat gigiyenasi.	3
14	Dorixona xonalari mikroiqlimining ahamiyati.	3
15	Tuproqni tekshirish va unga gigiyenik baho berish.	3
16	Ichimlik suvi sifatini yaxshilash usullari.	3
17	Farmatsevtika sohasida qo'llaniladigan suvga gigiyenik talablar.	3
18	Bolalar va o‘smirlarning jismoniy rivojlanishini tekshirish va baholash. Shaxsiy gigiyena asoslari vasog‘lom turmush tarzini shakllantirishning muammolari	3
	Jami	54

Amaliy mashg‘ulotlar multimedia qurilmalari bilan jihozlangan auditoriyada xar bir akademguruxga aloxida o‘tiladi. Mashg‘ulotlar faol va interfaol usullar yordamida o‘tiladi, “Keys- stadii” texnologiyasi ishlatiladi, keyslar mazmuni o‘qituvchi tomonidan belgilanadi. Ko‘rgazmali materiallar va axborotlar multimedia qurilmalari yordamida uzatiladi.

4. Mustaqil ta’lim

	Mustaqil ta’lim mavzulari	Dars soatlari xajmi
1	Provizorlar va provizor analitiklarning mehnat gigiyenasi. Mehnat sharoitini inson organizmiga ta’siri.	4
2	Ovqatdan zaxarlanishlar. Davolovchi profilaktik ovqatlanish va uning ahamiyati	4
3	Kasbiy kasalliklar, kelib chiqish sabablari va oldini olish choralari.	4
4	Ish joyida uchraydigan asosiy zararli ta’sirlar va ularga gigienik baho. Ish joyida uchraydigan fizikaviy, kimyoviy ta’sirlar va ularga gigienik baho.	5
5	Ish joyida uchraydigan zararli ta’sirlarni gigienik normaga (reglamentlash) keltirish (PDK, PDU, PDD).	4

6	Dorixona muassasalari binolarida joriy kundalik dezinfeksiyani tashkil qilish va o‘tkazish.Xodimlarning shaxsiy gigiyenasi.	4
7	Ionlovchi nurlar va ularning xususiyatlari.Quyosh radiatsiyasi va unga gigienik baxo.	4
8	Galen preparatlar va tayyor dori preparatlari ishlab chiqarishda ta’sir etuvchi asosiy salbiy omillar va ularning profilaktikasi..	4
9	Ekologiyaning global muammolari	4
10	Oqava suvlar va suv xavzalarini sanitariya jihatidan muhofaza qilish..Suvning oksidlanuvchanligi va uning ahamiyati.	4
11	Bolalarning jismoniy rivojlanishini baholovchi ko'rsatgichlar, ularning kun tartibiga qo'yiladigan talablar.	4
12	Yoshlarning shaxsiy gigiyenasi	4
	Jami	49

Mustaqil o‘zlashtiriladigan mavzular bo‘yicha talabalar tomonidan referatlar tayyorlanadi va taqdimoti tashkil qilinadi.

5. 
   Fan bo‘yicha talabalar bilimini baholash va nazorat qilish mezonlari
   

Mazkur mezon O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligida 2010 yil 26 avgustda 1981- son bilan davlat ro’yhatidan qayta o’tkazilgan O’zbekiston Respublikasi Oliy va O’rta maxsus ta'lim vazirligini «Oliy ta'lim muassasalarida talabalar bilimini nazorat qilish va baholashning reyting tizimi to’g’risidagi nizomga o’zgartirish va qo’shimchilar kiritish haqida» 2010 yil 25 avgustdagi 333-son buyrug’i asosida tuzildi.

Fan bo’yicha talabalarning bilim saviyasi va o’lashtirish darajasining Davlat ta’lim standartlariga muvofiqligini ta’minlash uchun quyidaginazorat turlari o’tkaziladi: ¹⁷

ON o‘tkazish jarayoni kafedra mudiri tomonidan tuzilgan komissiya ishtirokida muntazam ravishda o‘rganib boriladi va uni o‘tkazish tartiblari buzilgan hollarda, ON natijalari bekor qilinishi mumkin. Bunday hollarda ON qayta o‘tkaziladi.

Ball	Baho	Talabalarning bilim darajasi
86-100	A’lo	Xulosa va qaror qabul qilish. Ijodiy fikrlay olish. Mustaqil mushohada yurita olish. Olgan bilimlarini amalda qo‘llay olish. Mohiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish. Tasavvurga ega bo‘lish.
71-85	Yaxshi	Mustaqil mushohada qilish. Olgan bilimlarini amalda qo‘llay olish. Mohiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish. Tasavvurga ega bo‘lish.
55-70	Qoniqarli	Mohiyatini tushuntirish. Bilish, aytib berish Tasavvurga ega bo‘lish.
0-54	Qoniqarsiz	Aniq tasavvurga ega bo‘lmaslik. Bilmaslik.

Oliy ta’lim muassasasi rahbarining buyrug‘i bilan ichki nazorat va monitoring bo‘limi rahbarligida tuzilgan komissiya ishtirokida YaN ni o‘tkazish jarayoni muntazam ravishda o‘rganib boriladi va uni o‘tkazish tartiblari buzilgan hollarda, YAN natijalari bekor qilinishi mumkin. Bunday hollarda YaN qayta o‘tkaziladi.

Talabaning bilim saviyasi, ko‘nikma va malakalarini nazorat qilishning reyting tizimi asosida talabaning fan bo‘yicha o‘zlashtirish darajasi ballar orqali ifodalanadi.

«Sanoat gigiyenasi» fani bo‘yicha talabalarning semestr davomidagi o‘zlashtirish ko‘rsatkichi 100 ballik tizimda baholanadi.

Ushbu 100 ball baholash turlari bo‘yicha quyidagicha taqsimlanadi:

YaN.-30 ball, qolgan 70 ball esa JN.-50 ball va ON.-20 ball qilib taqsimlanadi.

• 
  Fan bo‘yicha saralash bali 55 ballni tashkil etadi. Talabaning saralash balidan past bo‘lgan o‘zlashtirishi reyting daftarchasida qayd etilmaydi.
  
• 
  Talabalarning o‘quv fani bo‘yicha mustaqil ishi joriy, oraliq va yakuniy nazoratlar jarayonida tegishli topshiriqlarni bajarishi va unga ajratilgan ballardan kelib chiqqan holda baholanadi.
  

V*O’

• 
  Talabaning fan bo‘yicha reytingi quyidagicha aniqlanadi:
  

V*O

100

bu erda: V- semestrda fanga ajratilgan umumiy o‘quv yuklamasi (soatlarda);0‘ -fan bo‘yicha o‘zlashtirish darajasi (ballarda).

• 
  Fan bo‘yicha joriy va oraliq nazoratlarga ajratilgan umumiy ballning 55 foizi saralash ball hisoblanib, ushbu foizdan kam ball to‘plagan talabayakuniy nazoratga kiritilmaydi.
  
• 
  Joriy JN va oraliq ON turlari bo‘yicha 55 bal va undan yuqori balni to‘plagan talaba fanni o‘zlashtirgan deb hisoblanadi va ushbu fan bo‘yicha yakuniy nazoratga kirmasligiga yo‘l qo‘yiladi.
  
• 
  Talabaning semestr davomida fan bo‘yicha to‘plagan umumiy bali har bir nazorat turidan belgilangan qoidalarga muvofiq to‘plagan ballari yig‘indisiga teng.
  
• 
  ON va YaN turlari kalendar tematik rejaga muvofiq dekanat tomonidan tuzilgan reyting nazorat jadvallari asosida o‘tkaziladi. YaN semestrning oxirgi 2 haftasi mobaynida o‘tkaziladi.
  
• 
  JN va ON nazoratlarda saralash balidan kam ball to‘plagan va uzrli sabablarga ko‘ra nazoratlarda qatnasha olmagan talabaga qayta topshirish uchun, navbatdagi shu nazorat turigacha, so‘nggi joriy va oraliq nazoratlar uchun esa yakuniy nazoratgacha bo‘lgan muddat beriladi.
  
• 
  Talabaning semestrda JN va ON turlari bo‘yicha to‘plagan ballari shbu nazorat turlari umumiy balining 55 foizidan kam bo‘lsa yoki semestr yakuniy joriy, oraliq va yakuniy nazorat turlari bo‘yicha to‘plagan ballari yig‘indisi 55 baldan kam bo‘lsa, u akademik qarzdor deb hisoblanadi. Talaba nazorat natijalaridan norozi bo‘lsa, fan bo‘yicha nazorat turi natijalari e’lon qilingan vaqtdan boshlab bir kun mobaynida fakultet dekaniga ariza bilan murojaat etishi mumkin. Bunday holda fakultet dekanining taqdimnomasiga ko‘ra rektor buyrug‘i bilan 3 (uch) a’zodan kam bo‘lmagan tarkibda apellyasiya komissiyasi tashkil etiladi.
  
• 
  Apellyasiya komissiyasi talabalarning arizalarini ko‘rib chiqib, shu kunning o‘zida xulosasini bildiradi. Baholashning o‘rnatilgan talablar asosida belgilangan muddatlarda o‘tkazilishi hamda rasmiylashtirilishi fakultet dekani, kafedra muduri, o‘quv-uslubiy boshqarma hamda ichki nazorat va monitoring bo‘limi tomonidan nazorat qilinadi.
  
• 
  Baholashning o’rnatilgan talablar asosida belgilangan muddatlarda o’tkazilishi hamda rasmiylashtirilishi fakultet dekani, kafedra mudiri, o’quv-uslubiy boshqarma hamda ichki nazorat va monitoring bo’limi tomonidan nazorat qilinadi.
  

Talabalar ON dan to‘playdigan ballarning namunaviy mezonlari

Ballar	Baho
17,0-20,0	A’lo
16,9-14,0	Yaxshi
13,9-11,0	Qoniqarli
11,0 dan kam	Qoniqarsiz

Talabalar JN dan to‘playdigan ballarning namunaviy mezonlari

	Ballar	Baho	Talabaning bilim darajasi
1	5	A’lo	Xulosa va qaror qabul qilish; ijodiy fikrlash olish; mustaqil mushohada yurita olish; olgan bilimlarini amalda qo‘llay olish; mohiyatini tushunish; bilish, aytib berish; tasavvurga ega bo‘lish.

2	4	Yaxshi	Mustaqil mushohada yurita olish; olgan bilimlarini amalda qo‘llay olish; mohiyatini tushunish; bilish, aytib berish; tasavvurga ega bo‘lish.
3	3	Qoniqarli	Mohiyatini tushunish; bilish, aytib berish; tasavvurga ega bo‘lish.
4	2	Qoniqarsiz	Aniq tasavvurga ega bo‘lmaslik; bilmaslik.

Yakuniy nazorat “Yozma ish” shaklida belgilangan bo‘lsa, u holda yakuniy nazorat 30 ballik “Yozma ish” variantlari asosida o‘tkaziladi.

Agar yakuniy nazorat markazlashgan test asosida tashkil etilgan bo‘lib fan bo‘yicha yakuniy nazorat “Yozma ish” shaklida belgilangan bo‘lsa, u holda yakuniy nazorat quyidagi jadval asosida amalga oshiriladi.

N»	Ko’rsatkichlar	YAN ballari
		maks	o’zlashtirish oralig’i
1.	Fan bo‘yicha yakuniy yozma ish nazorati	30	0-10
2	Fan bo‘yicha yakuniy test nazorati	30	0-30
Jami		30	0-30

Yakuniy nazoratda “Yozma ish”larni baholash mezoni

Yakuniy nazorat “Yozma ish” shaklida amalga oshirilganda, sinov ko‘p chiptali usulda o‘tkaziladi. Har bir chipta 3 ta savoldan iborat. Nazariy savollar fan bo‘yicha tayanch so‘z va iboralar asosida tuzilgan bo‘lib, fanning barcha mavzularini o‘z ichiga qamrab olgan.

Har bir savolga yozilgan javoblar bo‘yicha o‘zlashtirish ko‘rsatkichi 0-10 ball oralig‘ida baholanadi. Talaba maksimal 30 ball to‘plashi mumkin.

Yozma sinov bo‘yicha umumiy o‘zlashtirish ko‘rsatkichini aniqlash uchun chiptada berilgan savollarning har biri uchun yozilgan javoblarga qo‘yilgan o‘zlashtirish ballari qo‘shiladi va yig‘indi talabaning yakuniy nazorat bo‘yicha o‘zlashtirish bali hisoblanadi.

Talabalar JN dan to‘playdigan ballarning namunaviy mezonlari

	Ballar	Baho	Talabaning bilim darajasi
1	5	A’lo	Xulosa va qaror qabul qilish; ijodiy fikrlash olish; mustaqil mushohada yurita olish; olgan bilimlarini amalda qo‘llay olish;

			mohiyatini tushunish; bilish, aytib berish; tasavvurga ega bo‘lish.
2	4	Yaxshi	Mustaqil mushohada yurita olish; olgan bilimlarini amalda qo‘llay olish; mohiyatini tushunish; bilish, aytib berish; tasavvurga ega bo‘lish.
3	3	Qoniqarli	Mohiyatini tushunish; bilish, aytib berish; tasavvurga ega bo‘lish.
4	2	Qoni-qarsiz	Aniq tasavvurga ega bo‘lmaslik; bilmaslik.

Yakuniy nazorat “Yozma ish” shaklida belgilangan bo‘lsa, u holda yakuniy nazorat 30 ballik “Yozma ish” variantlari asosida o‘tkaziladi.





Agar yakuniy nazorat markazlashgan test asosida tashkil etilgan bo‘lib fan bo‘yicha yakuniy nazorat “Yozma ish” shaklida belgilangan bo‘lsa, u holda yakuniy nazorat quyidagi jadval asosida amalga oshiriladi.

X»	Ko’rsatkichlar	YAN ballari
		maks	O’zlashtirish oralig’i
1.	Fan bo‘yicha yakuniy yozma ish nazorati	30	0-10
2	Fan bo‘yicha yakuniy test nazorati	30	0-30
Jami		30		0-30

Yakuniy nazoratda “Yozma ish”larni baholash mezoni

Yakuniy nazorat “Yozma ish” shaklida amalga oshirilganda, sinov ko‘p chiptali usulda o‘tkaziladi. Har bir chipta 3 ta savoldan iborat. Nazariy savollar fan bo‘yicha tayanch so‘z va iboralar asosida tuzilgan bo‘lib, fanning barcha mavzularini o‘z ichiga qamrab olgan.

Har bir savolga yozilgan javoblar bo‘yicha o‘zlashtirish ko‘rsatkichi 0-10 ball oralig‘ida baholanadi. Talaba maksimal 30 ball to‘plashi mumkin.

Yozma sinov bo‘yicha umumiy o‘zlashtirish ko‘rsatkichini aniqlash uchun chiptada berilgan savollarning har biri uchun yozilgan javoblarga qo‘yilgan o‘zlashtirish ballari qo‘shiladi va yig‘indi talabaning yakuniy nazorat bo‘yicha o‘zlashtirish bali hisoblanadi

5. 
   Asosiy va qo’shimcha adabiyotlar hamda axborot manbalari
   

Asosiy adabiyotlar

1. 
   Nurmuxamedova M.X., Nazarova X.A. Gigiyena. “O‘zR Fanlar akademiyasi” nashriyoti. T., 2007 y.
   
2. 
   Fayzullaeva Z.R., Qodirova D.E., Ataulaeva S.G‘. Gigiyena. “Yangi nashr” nashriyoti. T. , 2011 y.
   
3. 
   Obshaya gigiyena.A.M.Bolshakov, I.M.Novikova. Moskva «Meditsina» 1985.320 str.
   
4. 
   Rukovodstvo k prakticheskim zanyatiyam po obshey gigiene..Iskandorova SH.T, Xasanova M.I., Inogamova V.V., Ikramova M.I.. Izdatelstvo ”Tafakkur bo‘stoni” Tashkent. 2014, 320 str.
   
5. 
   Dade W.Moeller. Environmental Health. Third Edition. London England. 2005. 652 pag
   
6. 
   Uayt V. “Texnologiya chistix pomesheniy”-M.Klinrum, 2002 y.
   

Qo‘shimcha adabiyotlar

7. 
   Duschanov B,D., Iskandarova Sh.T. umumiy gigiyena “Yangi avlod ”nashriyot. T., 2009 y.
   
8. 
   SH.T.Iskandarova , K.SH.Baltaeva, M.I.Xasanova , D.Sh.Ziyaviddinova Umumiy gigiyenadan amaliy mashg’ulotlar. O’quv qo’llanma -T. 2011 y.
   
9. 
   Solixo’jaev S.S. , Dostjanov B.D., Umumiy gigiyena. T., 1996 y.
   
10. 
    Solixo’jayev S.S., Gigiyena.T ., 1992 y.
    
11. 
    A.E. Fedotov. “Chistiy pomesheniya” - M. ASINKOM, 2003 y.
    
12. 
    Mirziyoyev Sh.M. Tanqidiy tahlil, qat’iy tartib - intizom va shaxsiy javobgarlik - har bir rahbar faoliyatining kundalik qoidasi bo’lishi kerak. O’zbekiston Respublikasi Vazirlar Mahkamasining 2016 yil yakunlari va 2017 yil istiqbollariga bag’ishlangan majlisidagi O’zbekiston Respublikasi Prezidentining nutqi. Xalq so’zi gazetasi. 2017 yil 16 yanvar, N° 11.
    
13. 
    O’zbekiston Respublikasi Konistitutsiyasi - T.: O’zbekiston, 2014.-46 b.
    
14. 
    O’zbekiston Respublikasining Mehnat kodeksi: (2011 yil 1 iyulgacha bo’lgano’zgartirish qoshimchalar bilan) Rasmiy nashr - O’zbekiston Respublikasi Adliya vazirligi. - T.: Adolat, 2011.­276 b.
    
15. 
    Statisticheskiy ejegodnik regionov Uzbekistana. 2014. - T.: Goskomstat
    

Uzbekistana. 2015.- 130 str.

Internet saytlari

16. 
    www.wikipedia.com
    
17. 
    www.Pharmapractice.ru
    
18. 
    www.remedium.ru
    
19. 
    www.pharmvestnik.ru
    
20. 
    www.gov.uz-O’zbekiston Respublikasi hukumat portali.
    
21. 
    www.lex.uz - O’zbekiston Respublikasi qonun hujjatlari ma’lumotlarini milliy ba’zasi
    

TARQATMA MATERIALLAR KEYS.

1. 
   Keys. Maxsus bolalar internatida kechga yaqin ayrim bolalarda ko‘ngil aynishi, qusish, ichak surishi, ich ketishi hollari kuzatilgan. Ma’lum bo‘lishicha ertalabki nonushtada shirin choy o‘rniga sut berilgan.