Gidrotexnika

Kanal tagidan o ‘tgan suv o ‘tkazuvchi inshootlar:
a —
k a n al ta g id a n o 'tg a n q u v u r; 
b —
q iy a y o n b a g 'irla rd a jo y la s h tirilg a n ja la
su v la rin i o 'tk a z u v c h i q u v u r; 
I —
k a n al; 
2
— k irish kallag i; 
3 —
k o 'p a y tirilg a n z v en o ; 
4
— q u v u r; 5 — c h iq is h k allagi.
2 . 5 . 5 . G i d r o t e x n i k a t un n e l l a r i
Y e r q o b i g ' i d a j o y l a s h g a n , y o p i q k o ‘n d a l a n g k e s im li , q a z i s h ish lari y e r 
o s t i d a o lib b o r i l a d i g a n suv e l t u v c h i i n s h o o t
g id ro te x n ik a tunelli 
d e b a t a la d i.
K a n a l trass asi j u d a b a l a n d v a tik t o ‘s iq l a r g a d u c h k e l g a n v a q t d a s h u
t o ‘siq n i y o rib o ‘tis h m a q s a d g a m u v o f iq b o ' l m a s a yoki t e x n i k h a m d a iq tiso d iy
s h a r o i t l a r g a k o ' r a a fz al b o ' l m a s a , u ye m i te s h i s h g a , y a ’ni t u n n e l q u r i s h g a
t o ' g ' r i k e l a d i. O q i m n i n g g id r a v l ik re jim i b o ' y i c h a g i d r o t e x n i k a t u n n e l l a r i
bosim li
v a
bosim siz
b o 'l a d i .
G i d r o t e x n i k a t u n n e l l a r i
v a z ifa s ig a k o ‘r a : 
e n e r g e t i k , i r r i g a t s i y a va 
y a y l o v l a r g a s u v c h i q a r i s h , i c h i m l i k suvi b i l a n t a ’m i n l a s h v a k a n a l i z a t s i y a ,
k e m a v a y o g ' o c h o ' t k a z u v c h i , s u v t a s h l a s h , q u r i l i s h t u n n e l l a r i g a b o ' ­
l i n a d i .
O ' q l a r n i n g j o y l a s h u v i v a t o g ' m a s s a s i n i i s h l a b c h i q a r i s h g a k o ' r a
g i d r o t e x n i k a t u n n e l l a r i n i n g q u y i d a g i tu r l a r i m a v j u d : 1) o ' q l a r i g o r i z o n t a l
y o k i b i r o z q i y a j o y l a s h g a n a s o siy t u n n e l l a r ; 2) u n c h a k a t t a b o ' l m a g a n
y o r d a m c h i t u n n e l l a r - s h t o l n a l a r ; 3) q is q a t u n n e l l a r , y o 'l a k l a r , asosiy tu n n e l g a
b o rish va ish q u r o l l a ri n i ta s h is h u c h u n x i z m a t q ila d ig a n t u n n e l l a r — s h rek la r;
4 ) o ' q l a r i ti k y o k i b i r o z o g ' m a t u n n e l l a r — s h a x ta l a r .
C h u q u rlik b o ‘yicha 
j o y l a s h u v i g a k o ' r a t u n n e l l a r m a y d a (1 0 0 m g a c h a ) ;
o ' r t a ( 1 0 0 — 50 0 m ) v a c h u q u r ( 5 0 0 m d a n y u q o r i ) b o 'l a d i .
146

---

U zunligi b o ‘y ich a 
t u n n e l l a r q i s q a
(1 
k m g a c h a ) , o ' r t a
(1 —5 
k m ) va 
u z u n (5 k m d a n o r t i q ) boMadi.
T u n n e l t u r i va k o n s t r u k s i y a s i m u h a n d i s - g e o l o g i k , q u r ilis h , f o y d a l a n i s h ,
g i d r o g e o l o g i k va b o s h q a s h a r o i t l a r n i h is o b g a o lg a n h o l d a q a b u l q ili n a d i. 
I n s h o o t q u r i l a d i g a n y e m i n g g eo lo g iy a s i, u n i n g tr a s s a s in i t a n l a s h g a , q u rilis h
ish s h a r o i t i v a m u d d a t i g a , t u n n e l q o p l a m a l a r i t u r i n i t a n l a s h g a , u n i n g
m u s t a h k a m l i g i g a , i q ti s o d iy j i h a t d a n q i m m a t y o k i a r z o n boMishiga t a ’sir 
qila d i. T u n n e l tra ss asi t o g 1 j i n s l a r i n i n g y u m s h o q q a t l a m l a r i d a n y o k i yirik 
t e k t o n i k b u z i l g a n z o n a l a r d a n oM masligi k e ra k . T u n n e l tr a s s a s i d a j o y l a s h g a n
t o g 1 j i n s l a r i n i n g t u r i , x a r a k t e r i va u l a r n i n g h o l a t i , y e r o s ti s u v l a r i n i n g
i n te n s iv lig i v a k im y o v i y ta r k i b i , y e r osti s u v l a r i n i n g h a r o r a t i , zilzila r o ‘y 
b e r i s h h o d is a s i h a m d a g a z c h i q i b , x a v f t u g ‘d ir is h k a b i q a t o r m a s a l a l a r n i hal 
q ili s h g a t o ' g ' r i k e l a d i. T u n n e l tra s s a s i t o ‘g ‘ri c h i z i q b o ' y l a b , e n g q is q a
m a s o f a d a o ' t i s h i k e r a k ( 2 .5 9 - r a s m ) .
G e o l o g i k t u z ilis h i v a is h la s h s h a r o i t i n o q u l a y b o ' l g a n j o y l a r d a t u n n e l
trass a sin i a y l a n ti rib o ' t i s h g a ( q iy s h iq r o q o 't k a z i s h g a ) t o ' g 'r i k elad i. T u n n e l n i
q iy s h i q r o q o ' t i s h i n i n g m a q s a d g a m u v o f iq li g i h a m t e x n i k - i q t i s o d i y h is o b l a r
a s o s i d a a s o s l a n g a n b o ' l i s h i s h a rt.
о
kavlanadigan
jo y
kavlanadigan
jo y
Shtolnya
Shaxta
kavlanadigan
kavlanadigan
joy
T unnel
U U U U U U l l U U l u H ,
ф и л и и ш и и ,
J-lUlUUltl'tll,
7 7
------- /57----- 37-
7 7 7
2 .5 9 -ra sm .