Gidrotexnika

Vakuum zon alariga havo yuborish:
a
— p o g 'o n a li v o d o sliv li q irrali suv ta s h la g ic h (p a stk i z o n as i a e ra ts iy a la s h g a n suv 
ta s h la g ic h ); 
b
— tr a m p lin a e r a to r ; 
d —
e n e rg iy a s o 'n d ir g ic h , v a k u u m z o n a s ig a h a v o
y u b o rish ; / — tra m p lin a e r a to r ; 
2
— v o d o sliv q irra s i; 
3 —
h a v o y u b o rila d ig a n q u v u r;
4
— a n k e r.
P o g ‘o n a l i v o d o s li v la r o s t o n a s i p o g ‘o n a s i d a n s o ‘n g v a k u u m z o n a l a r i hosil 
boMadi v a b u z o n a l a r g a h a v o q u v u r l a r y o r d a m i d a s o ‘riladi. T u b q a t l a m d a g i
h a v o m i q d o r i 7 — 8 % b o M g a n d a k av i ta t s iy a y e m ir ilis h i b u t u n l a y y o ‘q o t i l a d i
( 2 . 1 2 - a r a s m ) .
K a v it a ts iy a y e m i r i l i s h l a r i boM m asligi u c h u n t r a m p l i n a e r a t o r l a r
{ 2 . \ 2 - b
r a s m ) B r a t s k G E S n i n g suv t a s h l a g i c h l a r i d a o ' r n a t i l g a n . Bu a e r a t o r l a r suv 
o q i m i n i i n s h o o t t u b i s i r t i d a n a j ra ta d i . N a t i j a d a , s i r t d a n k oM arilgan o q i m
t a g i d a h a v o y o s t i q c h a l a r i h o s il boMadi va u l a r s u v n i h a v o p u f a k c h a l a r i b ila n
t o ‘y in ti ra d i.
T r a m p l i n l i a e r a t o r l a r suv o q i m i n i b i r o z u z o q r o q m a s o f a g a o t a d i , s h u
s a b a b l i u l a r n i n g b a l a n d l i g i p o g ' o n a l i q u r i l m a l a r g a n i s b a t a n k i c h i k r o q
t a y i n l a n a d i . K a v i t a t s i y a g a n is b i y c h i d a m l i m a t e r i a l l a r g a y u q o r i m a r k a l i
g i d r o t e x n i k b e t o n , s e m e n t q o r i s h m a s i , t o r k r e t b e t o n , h a r xil ta r k i b d a g i
p o l i m e r q o p l a m a l a r v a poM at q o p l a m a l a r k irad i.
2 . 1 . 6 . Q irg ‘o q d a jo y la s h tirilg a n s u v ta s h lo v c h i 
i n s h o o t l a r turini t a n l a s h
S u v t a s h l o v c h i i n s h o o t tu r i q u y i d a g i l a r n i h i s o b g a o lg a n h o l d a t a n l a n a d i :
1) t o ‘g ‘o n tu ri va u n g a t a ’s ir e t u v c h i b o s i m ; 2) t o s h q i n v a q u r i l i s h d a v r id a g i 
s u v sarfi; 3) i s h l a r n i ta s h k i l q ili s h va u m u m i y s x e m a s i h a m d a q u r i l i s h
d a v r id a g i s u v la rn i o 't k a z i s h ; 4 ) g id r o u z e l q u r i l a d i g a n j o y n i n g t o p o g r a f i k ,
82

---

g e o l o g ik v a g id r o g e o l o g i k s h a r o i t l a r i ; 5) e k s p l u a t a t s i y a x u s u s i y a tla r i; 6 ) t e x -
n i k - i q t i s o d i y t a q q o s l a s h m a ’l u m o t l a r i .
U n c h a b a l a n d b o M m a g a n t u p r o q l i t o ‘g ‘o n l a r n i q u r i s h d a t e p a l i k l a r
o 'r t a s i d a g i p a s t l i k l a r o r q a l i s u v la rn i t a s h l a b y u b o r i s h m u m k i n . P a s t b o s i m l i
g i d r o u z e l l a r d a t e z o q a r k o ‘r in is h id a g i k a n a l l a r d a n k o ‘p f o y d a l a n i l a d i . U l a r
10 m 3/ s g a c h a boMgan s u v s a rfla rin i ta s h l a s h u c h u n m o M jallan g an .
Q o y a l i z a m i n g a e g a t u p r o q t o ' g 'o n l i o ‘rta b o s im li g i d r o u z e l l a r d a q u rilis h
d a v r id a g i s u v la r t o ‘g ‘o n ta n a s i d a g i q u v u r o r q a l i oM kaziladi.
Q i r g ‘o q d a j o y l a s h g a n o c h i q s u v t a s h l o v c h i i n s h o o t l a r u s t i d a n s u v
o M k a z m a y d i g a n g r u n t l i h a m d a a r k a li v a k o n t r f o r s l i t o ‘g ‘o n l a r d a n f o y ­
d a l a n i l a d i . U l a r 500 m 3/ s d a n 12000 m 3/ s g a c h a suv s a r f m i o M k a zish g a 
m o M jallan g an .
X a n d a q l i v a sh a x ta li suv t a s h l a g i c h l a r d a y o n t o m o n l a r i tik h i m o y a q o y a l i 
g r u n t l a r d a n f o y d a la n ila d i.
T u p r o q l i y u q o r i b o s im li g i d r o u z e l l a r d a q u r ilis h d a v r id a g i s u v sarflari 
t u n n e l l a r o r q a l i oM kaziladi. I n s h o o t n i e k s p l u a t a t s i y a q ilish d a v r i d a t o s h q i n
s u v la ri n i o M k a zis h d a h a m t u n n e l l a r d a n f o y d a l a n i l a d i . S u v sarfi 3 0 0 0 m 3/ s
g a c h a b o M g a n d a , s h a x ta l i s u v t a s h l a g i c h d a 3 0 0 0 — 5 0 0 0 m 3/ s g a c h a t u n n e l l i
s u v t a s h l a g i c h l a r ish latilad i.
2 . 1 . 7 . S u v c h iq a ru v c h i in s h o o tla r n in g v a zifasi va tu rla ri
S u v o m b o r i d a t o ‘p l a n a d i g a n s u v z a x i r a s i s u g ' o r i s h , s u v t a ’m i n o t i ,
y a y lo v larg a suv b eris h va b o s h q a m a q s a d l a r u c h u n ishlatiladi. S u v o m b o r i d a n
s u v n i i n s h o o t l a r y o r d a m i d a k a n a l l a r g a c h i q a r i s h v a u l a r o r q a l i i s t e ’- 
m o l c h i l a r g a y e t k a z i b b e r is h
suv chiqaruvchi inshootlar 
y o r d a m i d a a m a l g a
o s h ir ila d i.
S u v c h i q a r u v c h i i n s h o o t t u r i t o ‘g ‘o n b a l a n d l i g i v a i s t e ’m o l c h i l a r g a
b e r i l a d i g a n s u v s a rf ig a bogMiq. U s h b u s h a r o i t l a r d a n kelib c h i q q a n h o l d a
y u z a h a m d a c h u q u r j o y l a s h g a n ,
bosim li
v a
bosim siz quvurli, m inorali
h a m d a
m inorasiz
suv c h i q a r i s h i n s h o o t l a r i boMishi m u m k i n .
Minorali suv chiqaruvchi inshoot. 
I n s h o o t o l d i q i s m i d a g i suv b o s i m i
8 m d a n y u q o r i boM gan h o l l a r d a m i n o r a l i suv o lish i n s h o o t i d a n f o y d a la n ila d i 
( 2 . 1 3 - r a s m ) . M i n o r a l i suv c h i q a r i s h in s h o o t i q u y i d a g i k o n s t m k t i v e l e m e n t -
l a r d a n ib o ra t : k iris h kallag i; b o s i m l i q u v u r ; m i n o r a ; b o s i m s i z q u v u r.
Kirish kallagi 
o M c h a m l a r i, a s o s a n u n g a j o y l a s h t i r i l a d i g a n t a ’m i r l a s h
za tv o rlari oM cham lariga bogMiq. K irish kallagida s u v d a o q ib kelu v ch i j i s m l a m i
u s h l a b q o l i s h m a q s a d i d a p a n j a r a o T n a t i l a d i .
Bosimli quvur 
k o ‘p h o l l a r d a t o ‘g ‘ri b u r c h a k l i k e s i m y u z a g a e g a boMadi. 
Q u v u r d a u n i n g u z u n l i g i b o ‘y i c h a h a r 10— 15 m d a n s o ‘n g d e f o r m a t s i y a
c h o k l a r i o T n a t i l a d i . Q u v u r l a r t e m i r - b e t o n d a n y a s a li b , q a l i n l i g i 0 , 2 — 0 ,3
m li b e t o n t o ‘s h a m a u s t i g a y o t q i z i l a d i . Q u v u r b i l a n m i n o r a k o n f u z o r
y o r d a m i d a b i r l a s h t i r i l a d i . Q u v u r o M c h a m l a r i g i d r a v l i k h i s o b l a r a s o s i d a
q a b u l q i l i n a d i .
83

---

N D S
600-1000
KSS
'Т "
III-H I
I-1
II-II
77Г
'77Т
77/
2.13-rasm .