Gidrotexnika

Q atlam li zam inni m odellashtirish:
a —
h a q iq iy ; 
b
— m o d e l.
a)
Sh, 100%
Shj 100%
1.35-rasm.
Sh inalarn i o ‘rnatish sxem alari:
a —
e k v ip o te n s ia lla rn i q u ris h d a ; 
b
— to k chizigM ni q u rish d a .
62

---

Y uB S
P B S
0.8H
as» 
\aw
1.36-rasm .
T ok chizigMni grafik
usulda qurish.
—-2l
PBS
Ц9И
0.7H 
0.6H 0.5H ЦЧН 
О
.ЗН
0.8H
0.2И
1.37-rasm .
G idrodinam ika to ‘ri,
filtratsiya bosim i chiqish gradiyenti
epyuralari:
1
— filtra ts iy a su v i b o s im in in g e p y u ra si; 
2 —
c h iq is h g ra d iy e n tla ri e p y u ra si;
2. F l u t b e t n i n g g o r i z o n t a l e l e m e n t l a r i g a t a ’s ir e t u v c h i b o s i m e p y u r a s i n i
q u r i s h .
Filtratsiya b o s im i ep y u ra sin i q u r is h u c h u n m a s s h ta b ta n la b o lin a d i va a n a
s h u m a s s h t a b d a f l u t b e t n i n g g o r i z o n t a l e l e m e n t l a r i b i l a n e k v i p o t e n s i a l l a r
k e s i s h g a n n u q t a s i d a n p e r p e n d i k u l a r l a r c h i q a r i l a d i v a u l a r g a h a r b i r
ekvipotensialdagi b o sim n in g m u tl a q qiym ati quyi biefdagi ta qqoslash tekisligidan 
b o s h la b q o ‘yiladi va s o ‘n g ra filtratsiya b o s im i epyura si ch eg aras i b ila n hosil 
boMgan n u q t a l a r b ir tekis ch i z iq l a r o rq ali birlashtiriladi (1 .3 7 -ra s m ).
3. S o l i s h t i r m a f iltra t s iy a suvi s a rf in i a n i q l a s h .
F i l t r a t s i y a suv sa rfi g r a f o a n a l i t i k va e l e k t r u s u lla ri b i l a n a n i q l a n a d i .
S u v s a rf in i g r a f o a n a l i t i k u s u l d a a n i q l a s h u c h u n t o ‘g ‘ri c h i z i q l i e k v i p o ­
t e n s i a l l a r b i l a n c h e g a r a l a n g a n v a s h t r i x l a n g a n b o s i m k a m a r i t a n l a b o l i n a d i
( 1 . 3 7 - r a s m ) . T a n l a b o l i n g a n b o s i m k a m a r i d a h a r b i r su v sarfi l e n ta s i u c h u n
u n i n g v a b o s i m k a m a r i n i n g ken g lig i s h t r i x l a n g a n g i d r o d i n a m i k t o ‘m i n g
h a r b i r k v a d r a t i d a o M c h a n a d i va l e n t a n i n g s u v sarfi q u y i d a g i f o r m u l a b i l a n
h i s o b l a n a d i :
q,
= 
К Ь Н ~ ■
1, m 3/ s u t k a • M . 
( 1 .3 8 )
F iltra t s iy a suv sa rfini e l e k t r u s u l i d a a n i q l a s h u c h u n q u y i d a g i l a rn i oM chab 
o l i s h lo z im : p - m o d e l q o g ' o z i n i n g s o l i s h t i r m a q a rs h il ig i; S h , v a S h 2 s h i n a l a r
0
‘r ta s i d a g i k u c h l a n i s h
— U; J —
t o k k u c h i . Y u q o r i d a g i q i y m a t l a r g a eg a 
b o M g a n d a n s o ‘ng , suv sarfi q u y id a g i f o r m u l a y o r d a m i d a a n i q l a n a d i :
0 , = KHu p J I
m V s u t k a - M .
( 1 .3 9 )
b u n d a ,
0 ф
— filtratsiya suv sarfi, 1 p o g . m . o q i m n i n g e n i g a t o ‘g ‘ri k e l a d ig a n
m 3/ s u t k a ;
H —
t a ’s ir e t u v c h i b o s i m , m ; p — 1 m 2 e l e k t r q o g ‘o z i n i n g
63

---

s o l i s h t i r m a q a r s h il ig i, Q ; 
J —
m o d e l d a g i t o k k u c h i , A ; 
U
— m a k s i m a l va 
m i n i m a l b o s im li y u z a n i m o d e l l a s h t i r i l a y o t g a n s h i n a l a r o 'r t a s i d a g i k u c h ­
la n is h , V.
4. 
Pastki biefdagi filtratsiya suvi c h i q a d i g a n m a h a l l i y jo y d a g i g r u n t l a r n i n g
f iltra tsiy a g a q a r s h i m u s t a h k a m l i g i n i a n i q l a s h u c h u n c h i q i s h g r a d i y e n t l a r n i
a n i q l a s h l o z i m . B u n i n g u c h u n filtra tsiy a suvi c h i q a d i g a n b o s i m k a m a r i
z o n a s i k i c h i k - k i c h i k k a m a r l a r g a aj rati lad i. H a r b ir k i c h i k k a m a r u c h u n
m a ’lu m u s l u b y o r d a m i d a c h i q i s h g r a d i y e n t i t o p i l a d i va u n i n g e p y u r a s i
q u rila d i.
B a ja rilad ig a n l a b o r a t o r i y a ishi k e l tirilg a n 1 . 3 8 - r a s m d a g i k ab i j i h o z l a n i b ,
o ‘q i t u v c h i g a to p s h i r i l a d i .
1.38-rasm.
E G D O ‘ n in g y a ssi m o d elid a g id ro te x n ik a in sh o o ti 
bosim li filtra ts iy a s in i ta d q iq qilish .
1 .10-jadval
F iltr a ts iy a o qim i g ra d iy e n tla rin i a n iq la sh
X in
0 ,0 0
1 ,3 0
3 ,5 0
7 ,0 0
A /Chia. M
0 ,3 7
0 ,5 0
1 ,00
2 ,3 4
Ichia
0 ,4 0
0 ,3 0
0 ,1 5
0 ,0 6
B e rilg an : Я = 3 m ; Af = 18 m / s u t ; m a s s h t a b 1 : 200.
T a l a b q ili n a d i: 1. G i d r o d i n a m i k t o ‘m i q u r i s h .
2. F iltr a t s iy a b o s i m i e p y u r a s i n i q u r i s h .
3. F iltr a t s iy a suv sa rfin i a n i q l a s h
Qs s = y^ g i ,
b u n d a ,
q, 
= 
К
- U (o,,
1 = 
(o,
= A S -1,0
64

---

4. 
F iltr a t s iy a o q i m i c h i q i s h g r a d i y e n t l a r i n i a n i q l a s h va c h i q is h g r a d iy e n ti 
e p y u r a s i n i q u r i s h .
1.1 1-jadval