Gidrotexnika

In sh oot yer o sti konturida drenajlam i joylash tirish sxem asi:
a —
suv u rilm a d a n k ey in risb e rm a ta g id a ; 
b —
suv u rilm a ta g id a ; 
d —
t o ‘g ‘o n tan a si 
ta g id a ; 
e —
p o n u r o x irid a ; / — d re n a j; 
2
— d re n a j g a le rey a si.
T o ’g ’o n ta n a s i ta g i d a j o y l a s h g a n d r e n a j l a r ( 1 .1 8 - 6 ra sm ) y e r osti 
k o n tu rin in g ikkita uchastkadagi filtratsiya b osim ini pasaytiradi. Suv u rilm a
tag id a yoki t o ’g ’o n tanasi tagida joylashtirilgan d re n a jla r filtratsiya suvlarini 
t o ’siqlarga u c h r a tm a s d a n pastki biefga c hiqarib yuborishi kerak. Agar drenaj 
suv u rilm a tagida joylashtirilsa (1.18-o ’rnatilg an q ism uzunligi b o ’yicha pasayadi va shu bilan birga yuqori b ie f 
uchastkasi to m o n ig a y o ’nalg an bosim kam ayadi. P o n u r ox irid a jo y lash g an
drenaj (1 .1 8 -e rasm ) galereya sifatida ishlatiladi.
D re n a jla rn in g te s k a ri filtrla ri. Filtratsiya suvlari h a ra k a t qiladigan g ru n t 
dren ajn in g suv qabul qiluvchi qismi bilan doim iy aloqada b o ’ladi. G ’ovakligi
36

---

katta boMgan d ren aj, m asalan , tosh yoki graviy-galechnik ara la sh m a sid a n
b a rp o etiladi va u bilan a lo q a d a boMgan g r u n t zarralari filtratsiya oqim i 
natijasida drenaj g ‘ovaklariga tushadi. G r u n t zarralari k o ‘ch ish in in in g oldini 
olish u c h u n drenaj bilan aloqa qilish chizigM bo'y lab teskari filtrlar o'rnatiladi, 
ular bir yoki bir n e c h a q a tla m qilib jo y lashtiriladi. H a r b ir q a tla m qalinligi 
0,2 m d a n katta qilib qabul qilinadi. K o 'p qatlam li filtrlarda keyingi q a tla m
grunt zarralari oldingi qatlam grunt zarralaridan katta boMadi, shuning evaziga 
filtratsiya oqim i ta ’sirida m ayda zarralam i keyingi qatlam katta g'ovakliklariga 
oMmasligi t a ’m in lan ad i.
Ba’zi bir h o lla rd a drenaj teskari filtrlari bir qatlam li boMishi m u m k in . 
B unday drenaj (teskari filtrlar) o d a td a , suv u rilm a plitasi tagida, t o 'g ' o n
ta nasi tu b in in g tagida yoki risb e rm a d a o 'rn a tila d i.
S h p u n tli d e v o rla r in sh o o t z a m in i g ru n tla ri yuqori suv o 't k a z u v c h a n va 
bosim g radiyenti g r u n t u c h u n y o 'l q o 'y ila d ig a n q iy m a td a n k a tta boMganda 
yer osti k o n tu ri u zunligini uzaytirish u c h u n o 'rn a tila d i.
Shpuntli devorlarning o 'm a tilis h chuqurligi, ularning qan d ay m aterialdan 
tayyorlanishi h a m d a g r u n tn in g tu rig a bogMiq. Y o g 'o c h d a n tayy o rlan g an
shpuntli devorlar o 'rn atilish i chuqurligi 5—6 m g ach a, o 'm a t i l i s h chuqurligi 
20—30 m g a c h a b o 'ls a , m e ta lld a n va u n d a n o rtiq b o 'lsa , t e m i r - b e t o n d a n
q u rila d i. S h p u n t l i d e v o r la r n in g o ' m a t i l i s h c h u q u r lig i 2,5 m d a n k a m
bo'lm asligi kerak. S h p u n tli d ev o rlar z a m in g r u n tin in g suv oMkazuvchanligi 
katta boMgan g u m tla r id a ishlatiladi. Y e r osti k o n tu rid a sh p u n tli d ev o rlar 
b ir - u c h qatorli jo y lashtiriladi (1 .1 9 -rasm ).
,YuBSS
i
Y
u
BSS
YuBSS
IYuBSS
YuBSS
YuBSS
1 .19-rasm .