Гидротехника иншоотлари

2.1.5. Гидротехника иншоотларига қуйиладиган юкламалар ва 
таъсирлар 
Гидротехника иншоотларига ҳар хил юкламалар таъсир қилади. Улар 
таъсир қилиш характери, келиб чиқиши, таъсир этиш муддати ва такрорланиши 
билан фарқланади. Улардан баъзи бирлари доимий (масалан, иншоот 
оғирлиги), қолганлари эса маълум даврда таъсир этади (музлар таъсиридаги 
юкланишлар) ёки қисқа муддатли ва такрорланиши тасодифий (масалан, 
сейсмик таъсирлар) бўлади. Демак, иншоотларга бир вақтнинг ўзида ҳар хил 
кучлар таъсир қилиш мумкин. 
Гидротехника иншоотлари мустаҳкамлик ва устиворлик ҳисобларини 
бажаришда ҚМҚ бўйича асосий ва махсус юкламалар бирикмаларига 
ажратилади. 
Асосий бирикма доимий ва вақтинчалик (узоқ муддатли ва қисқа 
муддатли) юкламалар ва таъсирлардан, махсус юкламалар эса – доимий, 
вақтинчалик узоқ муддатли, алоҳида қисқа муддатли ва махсус юкламалар ва 
таъсирларининг бирортасидан ҳосил бўлади.
Доимий юкламаларга иншоот оғирлиги ва ундаги доимий қурилмалар 
(трансформатор, гидроагрегатлар ва б.қ.); тоғ босими; грунт босими; юзага 
тушадиган юкламани ҳисобга олган ҳолда; нормал димланган сатҳда иншоот 
ҳисобий 
кесимларидаги 
темир-бетон 
конструкцияларининг 
қурилиш 
чокларидаги гидростатик, фильтрацияга ва фильтрацияга қарши ҳамда бетон ва 
темир-бетонли қурилиш чоқларидаги босим киради. 
Вақтинчалик узоқ муддатли юкламалар ва таъсирларга иншоот замини 
ва конструкциясининг деформациясидан ёки ҳарорат таъсиридан ҳосил 
бўладиган грунтнинг (асосий босимдан ташқари) қўшимча босими ва йиғилиб 
қолган чўкиндилар босими киради. 
Қисқа муддатли таъсирларга кемалар, тўлқин, шамол, қор ва музлар 
таъсиридаги юклар; транспорт ва кўтариш механизмларидан ҳосил бўладиган 
кўтарувчи кучлар; оқувчан жисмлар таъсиридаги юкламалар; иншоотни нормал 
эксплуатацияси давридаги гидравлик зарба босими; босимли ва босимсиз 
қувурлардаги пульсация юкланишлари киради. 
Махсус юкламаларга жадаллашган димланган сатҳда бетонли, темир-
бетонли конструкцияларнинг қурилиш чокларида ва ҳисобий кесимларидаги
қўшимча сувнинг гидростатик босими, ғоваклардаги сувнинг босими ҳамда 
қарши босими; фильтрацияга қарши ва дренаж қурилмалари нормал 
ишламаганда қўшимча фильтрация босими; сейсмик таъсирлар; тўлиқ 
юкламалар тўлиқ олинганда гидравлик зарба босими, музлар таъсиридаги 
босим; ҳарорат ва намлик таъсирлари киради.