Gidrogeologiya va injenerlik geologiyasi asoslari

SOLISHTIRMA  SUV  SARFI  BILAN  TA’SIR  RADIUSI
ORASIDAGI  BOG‘LIQLIK
(S. A.  Kolning  ma’lumotiga  ko‘ra  Y.  Ergashevdan)
Solishtirma suv sarfi, l/s 
Ta’sir radiusi, m 
2,0 dan ko‘p 
300—500 
2,0—1,0 
100—300 
1,0—0,5 
50—100 
0,5—0,33 
25—50 
0,33—0,2 
10—25 
0,2 dan kam 
10 dan kam 
 

---

2 5 6
Nasoslar yordamida bir yoki bir  necha quduqlardan suv chiqarish
jarayonida quduqlardan chiqayotgan suv sarfini aniqlashda suvli qatlam-
ning filtratsiya koeffitsiyentini bilish ham lozim bo‘ladi. Bosimsiz suv
qatlamida qazilgan bitta mukammal burg‘i qudug‘i natijalariga asosan
filtratsiya  koeffitsiyenti  K  quyidagi  formulalar  orqali  aniqlanadi  (Se-
denko, 1979):
lg
lg
(2
)
0,732
R
r
H S S
K
Q



;
bosimsiz bir qancha mukammal burg‘i quduqlari uchun:
2
1
1
2
1
2
lg
lg
(2
) (
)
0,732
x
x
H S
S
S
S
K
Q






;
bosimli bitta mukammal burg‘i quduqlar uchun:
lg
lg
0,366
R
r
M S
K
Q



;
bosimli  bir  qancha  mukammal  burg‘i  quduqlari  bir  vaqtda  ishlashi
jarayoni uchun:
2
1
1
2
lg
lg
(
)
0,366
x
x
M S
S
K



.
Formulalarda Q — quduqdan so‘rib chiqarilayotgan suv sarfi (de-
beti), m
3
/sut; R — suvni so‘rib olinish jarayonida ta’sir radiusi, m;
g — filtrning suvni qabul qilish qismining radiusi, m; H — bosimsiz
suv gorizontining qalinligi, m; S — markaziy-o‘rganilayotgan quduq-
dagi suv sathining pasayishi (S = H-h), m; x
1
, x
2
 — markaziy quduq-
dan  kuzatish  qudug‘i  oralig‘idagi  masofa,  m;  S
1
  va  S
2
  —  kuzatish
quduqlaridagi suv sathining pasayishi; M — bosimli qatlamning qalin-
ligi, m.
Yuqorida yer osti suvlari harakatining ba’zi bir tomonlari to‘g‘risi-
dagina to‘xtalib o‘tildi. Burg‘i quduqlarining suvli qatlamlarga o‘rnatilish
holatlariga, yer usti suv manbalariga (daryo, ko‘l, suv omborlari, kanallar
va  b.)  nisbatan  hamda  bir-birlariga  uzoq-yaqin  joylashtirilishiga,
filtrlarning  turlariga,  suvli  qatlam  tog‘  jinslarining  tarkibi,  xossa  va
xususiyatlariga qarab, yer osti suvlari filtratsiya koeffitsiyentini (K), sarfini
(Q), ta’sir radiusini (R), suv sathining pasayishini (S) va boshqa ko‘rsat-
kichlarni hisoblaydigan qator formulalar, uslubiy qo‘llanmalar mavjud
(V. D. Babushkin va  b., 1969; F. M. Bochever  va b.,  1969; P. P. Kli-
mentov,  V. M. Kononov,  1973;  V. D. Shestakov,  D. N. Bashkatova,
1974; V. M. Maksimov va b., 1967; M. V. Sedenko, 1979 va b.). Talaba-
lar ana shu adabiy manbalarni topib, o‘z faoliyatlarida foydalansalar,
foydadan xoli bo‘lmaydi.

---

2 5 7