Gidroenergetik qurilmalar elektr qismi, rele himoyasi va avtomatikasi

Tok transformatorlarining uchburchakka ulangan chulg’amlariga 
releni yulduz sxemasini ulash 
 
Tok  transformatorlarini  har  xil  nomli  ikkilamchi  chulg’amlarini  ketma-ket 
ulanishlaridan uchburchak hosil boʻladi (5.13 - rasm). 
Yulduz  sxema  boʻyicha  ulangan  relelar  uchburchakning  uchlariga  ulanadi. 
 
5.11 – rasm. To’g’ri, teskari va nol ketma – ketlik toklarining 
diagrammalari 
5.12-rasm. To‘liq bo‘lmagan 
yulduz sxemasi 
 
 

---

 
127 
5.11-rasmda  berilgan  toklarning  tarqalishidan  koʻrinib  turibdiki,  har  bir  reledan 
ikkita faza toklarining geometrik farqlariga teng boʻlgan tok oqadi: 
 
 
T
B
T
A
n
I
n
I
I


1
; 
T
C
T
B
n
I
n
I
I


2
 ; 
T
A
T
C
n
I
n
I
I


3
, 
   
(5.7) 
 
Bu  formulalar  asosida  reledan  oqadigan  tok  I
1
,  I
2
  va  I
3
  ni  har  xil  qisqa 
tutashuvlarda topish mumkin. 
Tok transformatorlarini ikkilamchi chulg’amini uchburchak sxema boʻyicha 
ulanishi quyidagi xususiyatlarga ega: 
1. Reledan toklar xamma tur qisqa tutashuvlarda oʻtadi va shuning natijasida 
bu  sxema  boʻyicha  tuzilgan  himoya  xamma  tur  qisqa  tutashuvlarga  ta’sir  javob 
beradi.  
2. Reledagi tokning fazadagi toka nisbati qisqa tutashuv turiga bog’liq. 
3.  Nol  ketma-ketlik  toklari  tok  transformatorlarining  ikkilamchi 
chulg’amlari uchburchagidan chetga chiqmaydi. 
 
 
 
Bundan kelib chiqadiki, yer orqali qisqa tutashuvlarda relega faqat toʻg’ri va 
teskari  ketma-ketlik  toklari  ta’sir  etadi  (oqadi)  yoki  qisqa  tutashuv  toklarining 
KA1
KA1
KA1
2
3
1
L
1
L
1
L
1
2
2
L
2
TA1
TA2
TA3
Ia
Ib
Ic
I
I
I
À
B
C
L
L
2
U
2
U
2
U
1
U
1
U
1
U
Ir
Ir
Ir
 
5.13 –rasm. TT ning uchburchakka ulangan 
chulg’amlariga relening yulduz sxemasini ulash 

---

 
128 
qismi oqadi.(5.1.-jadval) 
Yuqorida  koʻrilgan  sxema  asosan  differensial  va  distansion  (masofali) 
himoyalarda qoʻllaniladi. 
5.1. – jadval 
Q.T 
turi 
shikastlangan 
faza 
fazadagi toklar 
reledagi toklar 
I 
I
A
-I
B
 
II 
I
B
-I
C
 
III 
I
C
-I
A
 
ikki fazali 
A, B 
I
B
=-I
A
; I
C
=0 
2I
A
 
I
B
 
-I
A
 
B, C 
I
C
=-I
B
;
 
I
A
=0 
-I
B
 
2I
B
 
I
C
 
C, A 
I
B
=0; I
A
=-I
C
 
I
A
 
-I
C
 
2I
B
 
bir fazali 
A 
I
A
=I
Q
 
I
A
 
0 
-I
A
 
B 
I
B
=I
Q
 
-I
B
 
I
B
 
0 
C 
I
C
=I
Q
 
0 
-I
C
 
I
C
 
 
Koʻrib  oʻtilgan  sxema  uchun  uch  fazali  simmetrik  rejimda  reledagi  tok 
fazadagi tokdan 

3 marta katta, shunga asosan sxema koeffitsiyenti 
 
,
3
3



F
F
F
R
S
I
I
I
I
K
   
 
 
 
(5.8) 
 
Ikki faza toki farqiga ulangan bitta releli sxema 
 
Tok  transformatorlari  ikkita  fazaga  ulanadilar  (masalan  A  va  C)  ularning 
ikkilamchi  chulg’amlarining  har  xil  nomli  chiqishlari  oʻzaro  birlashtirilib  unga 
parallel ravishda relening chulg’ami ulanadi. 

---

 
129 
 
Simmetrik yuk va uch fazali qisqa tutashuv paytida birlamchi va ikkilamchi 
toklarning oqishi 5.14-rasmda koʻrsatilgan.  
5.14-  rasmda  koʻrsatilgan  holdagi  tok  tarqalishidan  koʻrinib  turibdiki,  
birlamchi zanjirdan musbat I
A
, I
V
, I
S
 toklar oqqanda reledagi tok I
R
 ikki faza toki I
A
 
va I
V
 ning geometrik farqiga teng boʻladi, yani 
 
I
R
=I
A
-I
С
 
   
 
 
 
 
(5.9) 
bu yerda 
T
A
А
n
I
I

, 
T
С
С
n
I
I

,   
 
 
 
 (5.10) 
 
Koʻrilayotgan  sxema  faqat  fazalararo  qisqa  tutashuvdan  himoyalardagina 
ishlatilishi  mumkin.  Sxema  koeffitsiyenti  simmetrik  rejimlarda  quyidagicha 
topiladi.