|
5.3. Releli himoya va avtomatika qurilmalariga qoʻyiluvchi asosiy talablar.
Relening turlari
a) Tanlovchanlik (selektivlik)
Tanlovchanlik bu himoyaning shunday xususiyatiki, bunda u faqat elektr
tarmoqning shikastlangan qisminigina oʻchiradi.
5.4-rasmda shikastlangan qismlarini tanlab oʻchirishga misollar keltirilgan.
K1 nuqtada qisqa tutashuv yuz berganda shikastlangan liniyani qisqa tutashuvga
yaqin boʻlgani uchun, V
v
oʻchirgich oʻchiradi. Bunda qolgan xamma iste’molchilar
(shikastlangan liniyadan tashqari) ishlab turadilar. K
2
nuqtadagi qisqa tutashuvni
tanlovchanlik shartiga asosan V
A1
va V
V1
oʻchirgichlar oʻchirishi kerak.
Shu misoldan koʻrinib turibdiki agar nimstansiya bilan bir necha liniyalar
ulangan. boʻlsa, u holda bir liniyadagi L
1
qisqa tutashuvni tanlab oʻchirish, bu
nimstansiyasini boshqa liniya L
2
orqali tarmoq bilan ulanishini saqlab qoladi va
iste’molchilarning uzluksiz energiya ta’minotiga sharoit yaratiladi.
118
Shunday qilib, tanlovchanlik talabi iste’molchilarning uzluksiz energiya
bilan ta’minlashning asosiy sharti boʻlib xizmat qiladi.
b) Tezkorlik (tezlik bilan oʻchirish). Elektr uskunalarini buzilish darajasini
kamaytirish uchun qisqa tutashuvni mumkin qadar katta tezlikda, qisqa vaqtda
oʻchirish kerak.
300-500 kV li EUL da oʻchirish vaqti 0.1-0.12 sek
110-220 kV li EUL da oʻchirish vaqti 0.15-0.3 sek
6-10 kV li EUL da oʻchirish vaqti 1.5-2 sek.ni tashkil etadi.
EUQ (elektr uskunalari qoidalari)da koʻrsatilishicha, agar qoldiq kuchlanish
normadan 60% kam boʻlsa, u holda turg’unlikni saqlash uchun shikastlanish tez
oʻchiruvchi releli himoya yordamida bajarilishi kerak.
Shkastlanishni toʻliq oʻchirish vaqti himoyani va oʻchirgichni ishlash vaqti
yig’indisidan iborat.
t
oʻchirish
=t
himoya
+t
oʻchirgich
,
(5.3)
Tezkor oʻchirgichning ishlash vaqti
t
oʻchirish
=0,15+0,06 sekni tashkil etadi.
Tezkor va tanlovchan himoyalarni sozlash juda muhim boʻlib, bu releli
himoyaning asosiy masalasidir.
d) Sezgirlik.
Himoya qisqa tutashuv paytida oʻzgarishlarni sezishi uchun oʻrnatilgan
zonalarda aniq bir sezgirlikka ega boʻlishi kerak.
I-himoya (5.4-rasm) AB uchastkadagi shikastlanishlarni oʻchirishi kerak
5.4-rasm. Himoyaning ta’sir zonalari
I
A
II
III
B
C
1 himoyaning
birinchi
uchastkasi
1 himoyaning
ikkinchi
uchastkasi
1 himoyaning
uchinchi
uchastkasi
119
(birinchi himoyaning birinchi uchastkasi) va bundan tashqari BC uchastkada qisqa
tutashuv boʻlganda II himoya ishlamasa ma’lum vaqtdan soʻng ishlashi kerak.
Birinchi himoyaning II uchastkadagi shikastlanishga ta’sir javobi uzoqdan
zaxiralash deyiladi. Keyingi himoyaning uchastkasini zaxiralashi muhim
talablardan biridir.
5.4-rasmdagi 1 himoyaning III uchastkada qisqa tutashuv boʻlganda ishlashi
talab qilinmaydi, chunki III uchastkaning himoyasi yoki oʻchirgichi ishlamay
qolganda II himoya ishlashi kerak. Birdaniga 2 ta himoyaning (2 ta uchastkadagi)
ishlamay qolishi kam extimolga ega, shuning uchun bunday ata r hisobga
olinmaydi.
Ma’lum bir tur himoyalar ishlash prinsiplariga koʻra oʻz ta’sir zonasidan
(asosiy uchastkasidan) tashqarida ishlamaydilar. Bu himoyalarning sezgirligi 1
uchastkada toʻla ta’minlanishi zarur. 2 uchastkaning himoyasini rezervlash uchun
bunday hollarda rezerv (qoʻshimcha) himoya qoʻllaniladi.
Himoyalarning sezgirligi shu darajada boʻlishligi kerakki, ular tizimlarning
minimal rejimlaridagi qisqa tutashuvlarda xam ishlashlari kerak, chunki bu
hollarda xam tokning qiymati juda ata boʻladi.
Himoyaning sezgirligi sezgirlik koeffitsiyenti bilan harakterlanadi. Qisqa
tutashuv tokini sezuvchi himoyalar uchun sezgirlik koeffitsiyenti
,
.
.
min
.
.
i
x
t
q
sez
I
I
K
(5.4)
min
.
.
t
q
I
- minimal rejimdagi qisqa tutashuv toki;
.
.
i
x
I
- himoya ishlashi uchun yetarli boʻlgan tok miqdori.
e) Ishonchlilik.
Himoyaning ishonchliligi sxemaning soddaligiga, unda oʻrnatilgan relelar va
ularning kontaktlari soniga, yig’ish va bajarilish sifatiga, yig’ish materiallariga va
xizmat koʻrsatishga bog’liq. Murakkab sxemalar oʻzlari shikastlanishga sabab
boʻlishi mumkin
120
Do'stlaringiz bilan baham: |
