Gidroekologiya

Biologik suv havzalari 
Biologik suv havzalarida oqava suv tarkibidagi organik moddalar mineral moddalarga 
aylantiriladi.Biologik suv havzalarining kattaligi 1 gektarga teng bolib, chuqurligi 0,5-1 metr 
bo’ladi.  
Biologik suv havzalari chiqindi suvlarni gelmintlardan, patogen mikroblardan ozod qilish 
uchun foydalaniladigan yopiq suv havzalaridir.  Agar sug’orish maydonlari suvni qabul qilmasa uni 
shunday suv havzalariga tushirsa ham bo’ladi.  
Chiqindi suvlar qishloq xo’jalik maqsadlari uchun ishlatiladigan bo’lsa, turli kichik suv 
havzalaridan foydalanish mumkin. Bularning ichida eng ahamiyatlisi oksidlovchi biologik suv 
havzalaridir. Bunday suv havzalarida ichak tayoqchalari, gelmintlar deyarli yuz foiz nobud bo’ladi. 
Biologik hovuzlar kam miqdordagi chiqindi suvlarni tozalashga mo’ljallangan. Ulardan ko’pincha 
yoz faslida keng foydalaniladi. Chiqindi suvlarning bunday suv havzalarida tozalanishi uchun 
uzog’i bilan 8-10 kun vaqt ketadi.  
Oksidlovchi suv havzalari ishini yaxshilash uchun ular bo’linmalarga bo’linadi.  
Bu bo’linmalar alohida ishlaydi. Har bir bo’linmaga ikki kun suv suv to’ldirib qo’yiladi, uni 
tozalash uchun 10 kun kerak bo’ladi. Bunday bo’linmalar kamida 5 ta bo’lishi kerak. Bo’linmalar 
maydoni 0,3-1,5  gektar bo’lib, suv havzalarining tagi 0,01-0,015
°S  ga teng. Hovuzning bo’yiga 
parallel qilib betonli nov ochiladi. Suvning chiqib ketishi va kirishi uchun ham 15-20 metrli beton 
moslamalar joylashtiriladi.  
Tindirilgan suv suv havzalariga tushiriladi. Cho’kmalarni chiqarish uchun suv havzasining 
tagiga maxsus truba o’rnatiladi, kuz faslida cho’kmalar chiqindi suv bilan suyultirilib sug’orish 
shudgorlariga tashlanadi.  
Chiqindi suvlarni tezroq tozalash zarur bo’lsa, suv havzasida 10-15% tozalangan suv 
qoldiriladi. Oksidlovchi suv havzalaridagi suv qatlami 0,6 metr bo’lishi kerak. Suv yuzasi bilan 
atmosfera havosining almashinib turishi suvning tezroq oksidlanishiga imkon beradi. Havo harorati 
6
°S  bo’lganda biologik hovuzdagi suvning tozalanishi normal davom etadi. Biologik hovuzlar 
yozning issiq kunlarida, yuqori haroratda suvni yaxshi tozalaydi. 
Hozir butun dunyoda chiqindi suvlar biologik hovuzlarda tozalanadi. Chunki keyingi vaqtda 
suv tarkibi juda o’zgarib ketdi. 
Biologik suv tozalash hovuzlarining o’ziga yarasha kamchiliklari ham bor. Bunday 
hovuzlarda suvning tozalanishi iqlimga bog’liq. U 2-3 kundan 2,5-3 oygacha cho’zilishi mumkin.