Бор - нормал ўсиши учун керак. У бўлмаса, ўсимлик ўсиши секинлашади, асирларнинг тепалари ўлади.
Марганетс - хлорофилл ҳосил бўлиши учун зарурдир, шунингдек, ўсимликдаги бир қатор оксидланиш жараёнларида иштирок этади.
Синк, мис, молибден ва кобальт - жуда оз миқдорда керак бўлади. Улар баъзи биокимёвий жараёнларда муҳим рол ўйнайди. Бу элементларнинг барчаси ўсимлик организмини қуриш учун зарурдир. Ўсимликларни ўстиришнинг гидропоник усули билан барча элементлар озуқа эритмасида оптимал миқдорда бўлиши керак. Ўсимликларнинг ўсиши ва ривожланиши учун жуда муҳим шарт - бу маълум биринчи навбатда макронутриэнтларнинг нисбати. Ҳар қандай элементнинг этишмаслиги бошқа элементларнинг нисбий кўпайишига олиб келади, бу эса озуқавий эритманинг мувозанатига олиб келади. Озиқ моддалардан бирининг ҳаддан ташқари кўплиги баъзи ҳолларда бошқа элементнинг ассимиляциясига халақит бериши мумкин, бу эса озуқавий эритмада унинг юқори миқдори бўлса ҳам, иккинчисининг этишмаслиги белгилари пайдо бўлишига олиб келади. Фақат тузлар маълум нисбатда бўлган мувозанатли озуқа эритмаси ўсимликнинг нормал ўсиши ва ривожланишига ёрдам беради. Ўсимликнинг ташқи кўриниши унинг озиқланиш шароитларининг кўрсаткичидир. Муайян характерли белгилар ёки аломатларнинг пайдо бўлиши маълум бир озиқ-овқат элементининг этишмаслигидан далолат беради. Бу ўсимлик ҳаётининг исталган нуқтасида содир бўлиши мумкин. Бу эрда ўсимликнинг ёши ва катталиги рол ўйнамайди. Ўсимликларда пайдо бўладиган аломатлардан минерал очликнинг табиатини аниқлаш мумкин. Муайян озуқа моддаларининг этишмаслиги билан боғлиқ ўсимлик касалликлари очлик белгилари деб аталади. Озиқ моддалар этишмаслигини аниқлагандан сўнг, озуқа эритмасига маълум бир ўғитни киритиш орқали безовталикни йўқ қилиш мумкин. Касаллик ва шикастланиш белгиларини озуқа моддаларининг этишмаслиги белгиларидан фарқлаш учун касаллик ва зараркунандаларнинг ўсимликларга таъсирини ўрганиш керак. Иккинчиси китобнинг охирида муҳокама қилинади. Қуйида ўсимликларда маълум озиқ моддалар этишмаслигининг ташқи белгилари ёки белгиларининг қисқача жадвали келтирилган. (...) Ўсимликларнинг ҳаддан ташқари озиқланиши уларнинг ривожланишига салбий таъсир қилади. Шундай қилиб, бир томонлама азотли озиқланиш, фосфор ёки калий каби бошқа озиқ моддалар этишмаса, барглар ва пояларнинг ям-яшил ривожланмаслигигага сабаб бўлади. Ёрқин қуюқ яшил рангдаги катта барглар ҳаддан ташқари сувли ва юмшоқ бўлади. Ўсимлик кўпинча ҳашаротлар томонидан ҳужумга учрайди ва қўзиқорин касалликларидан таъсирланади. Кўп миқдорда азотли озиқланиш, айниқса калла замбаклар, баргларнинг жойлашишига ва мўртлашишига олиб келиши мумкин. Агар озуқа эритмасида фосфор азотдан устун бўлса, яъни элементларнинг нормал нисбати бузилган бўлса, бу гуллашга таъсир қилади. Гуллар сони бир хил бўлиб қолиши мумкин, лекин улар қисқа педикелларда бўлади, кичик, уларнинг декоратив фазилатлари камаяди. Ўстирилган ёпиқ ўсимликларнинг талабларини қондириш учун тузилган озуқа эритмасида, одатда, калийнинг ортиқча миқдори кузатилмайди. Калий этишмаслиги, биринчи навбатда, баъзи ўсимликларнинг декоратив таъсирида намоён бўлади. Мисол учун, атиргул ва чиннигулларда педикел заиф, осилган.
БИЛУ-Ленинград университети Биология институти. алоҳида-алоҳида, кичик эмал ёки шиша идишда солинг , сўнгра озуқавий эритма учун умумий идишга қуйинг. Тузлар озуқавий аралашманинг ретсептида кўрсатилган тартибда қатъий риоя қилган ҳолда эритилиши керак. Ушбу қоиданинг бузилиши идишнинг пастки қисмида эримайдиган тузларнинг чўкишига олиб келиши мумкин. Улар макроэлементлардан, яъни ўсимликка кўп миқдорда керак бўлган элементлардан бошланади. Магний сулфат оз миқдорда сувда эритилади ва эриганидан сўнг, у илгари оз миқдорда сув қуйилган умумий идишга қуйилади. Кейин аммоний ва калий нитрат ҳам эритилади, кейин калий хлорид ва ниҳоят аммоний фосфат. Бу тузлар ҳам оз миқдорда сувда алоҳида эритилади ва бир хил умумий идишга қуйилади. Кейинги туз эритмасини тўкиб ташлаганингиздан сўнг, таркибни силкитиб, яхшилаб аралаштиринг. Умумий эритмани яхшилаб аралаштириб, унга из элементларини қўшинг. Улар, шунингдек, бир оз сувда алоҳида шиша идишда маълум бир кетма-кетликда эритилади. Биринчидан, сувни сулфат кислота билан кислоталаш орқали яхшироқ эриши учун борик кислотаси эритилади (1 литр сув учун 1 - 2 томчи). Яхшилаб аралаштириб, унинг тўлиқ эриганлигига ишонч ҳосил қилгандан сўнг, кетма-кет рух, темир, молибден ва мис тузлари қўшилади, ҳар бирини алоҳида-алоҳида оз миқдорда сувда эритилади. Кейинги тузни қўшгандан сўнг, эритма яхшилаб аралаштирилади. Кейин яхшилаб чайқалган микроэлементлар эритмаси аста-секин доимий аралаштириш билан макроэлементлар эритмаси солинган идишга қуйилади. Шу тарзда тайёрланган эритма фойдаланишга тайёр. Ўсимликларнинг нормал ўсиши ва ривожланиши учун эритманинг реакцияси катта аҳамиятга эга. Реакция пҲ белгиси билан кўрсатилган, у 1 дан 14 гача ўзгариши мумкин. пҲ 7 дан кам бўлган эритма кислотали, 7 дан юқори эса ишқорий бўлади. 7 пҲ қиймати нейтрал реакция ҳисобланади. Тадқиқотлар шуни кўрсатдики, тупроқсиз ўстирилган ўсимликлар учун озуқа эритмаси, маданиятга қараб, пҲ 5,5 - 7,0 бўлиши керак. Эритма реакциясининг ишқорий томонга силжиши (пҲ 7 дан юқори) ўсимликларга салбий таъсир қилади, бундай эритмада темир, магний, калтсий, фосфор ва марганетс тузлари ўсимликлар томонидан ўзлаштирилмаган эримайдиган бирикмаларга ўтади. Озиқлантирувчи эритманинг пҲ қийматини аниқлаш учун стандарт ранг шкаласи ёки индикатор қоғози бўлган махсус қурилма ишлатилади. Тайёрланган эритма ичига индикатор қоғозининг тасмаси ботирилади ва эритманинг хусусиятларига қараб, у пушти ёки кўк рангга бўялади. Рангли чизиқ синов қоғозига ёпиштирилган ранг шкаласи билан таққосланади ва шу тарзда туз эритмасининг пҲ қиймати аниқланади. Агар пҲ 7 дан юқори бўлса, эритмани кислоталаш керак. Унга оз миқдорда (1 литр сув учун 2 - 4 томчи) сулфат кислота қўшилади ва яхшилаб аралаштирилади. Исталган реакция олинмагунча, пҲ ни синов қоғози билан яна текширинг. Тайёрланган ўсимлик озуқа эритмаси ёпиқ идишда 2 - 3 ой давомида сақланиши мумкин.
Ўсимликларни экиш ва ғамхўрлик қилис Ғамхўрлик қилиш.
Тупроқсиз этиштириш учун танланган ўсимликлар биринчи навбатда соғлом бўлиши керак. Ўсимликларнинг ёши ҳар хил бўлиши мумкин: илдизли сўқмоқлардан 2 - 3 йилгача. Бироқ, ёш ўсимликларни олиш яхшидир, улар осонроқ илдиз отади. Сунъий субстратда экишдан олдин ўсимликлар оддий қозонларда тупроқда ўстирилади, сўқмоқлар қумда, қутиларда, озуқа эритмасида илдиз отади. Юқорида айтиб ўтилганидек, қозонга экишдан олдин, илдизпояси қумдан чиқарилади ва ўсимлик сиз тупроқ идишидан уриб, илдизларни тупроқдан эҳтиёткорлик билан тозаланг, кейин илдиз тизимини оддий муслук суви билан яхшилаб ювиб ташланг. Барча тупроқни ювгандан сўнг, ўсимлик субстратга экилган. Идиш шағал ёки шағал билан ярмигача тўлдирилади ва пастки қисмга каттароқ зарралар қўйилади. Шундан сўнг, ўсимликларнинг илдизларини эҳтиёткорлик билан ёйиб, улар эҳтиёткорлик билан илдиз бўйига шағал ёки эзилган тош билан қопланган. Озиқлантирувчи эритмада қумда илдиз отган сўқмоқлар сув билан ювилмайди. Улар эҳтиёткорлик билан, илдизлардан қумни силкитмасдан, қутидан олиб ташланади ва шунинг учун кичик бўлак билан субстратга экилади. Битта идишга бир нечта ўсимликлар экиш пайтида, уларнинг илдизлари тупроққа ўсимликлар экишда бўлгани каби, субстрат томонидан изоляция қилинганлигига ишонч ҳосил қилинг. Акс ҳолда, текисланган илдизлар шикастланади ва чирийди. Шуни ҳам унутмаслик керакки, шағални илдизларга босмаслик керак, чунки улар шикастланиши ёки деформацияланиши мумкин. Ўсимликнинг илдизлари илдиз бўйнигача субстрат билан эркин қопланган, кичик илдизлар - албатта майда шағал ёки майдаланган тош билан. Бироқ, энг эҳтиёткорлик билан экиш билан ҳам, линт кичик зарар этказиши мумкин. Илдизларнинг шикастланган жойлари, улар тиқилиб қолишидан олдин, эриган минерал тузларни ўз ичига олган сув билан суғоришга салбий таъсир кўрсатади. Шунинг учун, экишдан сўнг, ўсимликлар дастлабки уч кун давомида тоза сувда сақланади, бунинг учун озуқа эритмаси (ташқи) учун мўлжалланган идиш ярмигача тоза муслук суви билан тўлдирилади. Уч кундан кейин сув қуйилади ва идиш сув билан ярмида суюлтирилган озуқа эритмаси билан тўлдирилади. Ўсимликлар беш кун давомида суюлтирилган озуқа эритмасида сақланади, шундан сўнг улар ўша куни тайёрланган тўлиқ, 100% озуқа эритмасига ўтказилади. Ташқи идиш фақат ярим озуқа эритмаси билан тўлдирилган (1-расмга қаранг). Озуқа эритмаси бўлган қозонларда экилган ўсимликлар сояда ёки деразага яқин жойда жойлашган бўлиб, улар тўғридан-тўғри қуёш нурларидан ҳимояланган бўлади.’’Трансплантациядан ’’ кейин ўсимликлар тикланганда (бу уларнинг ташқи кўриниши билан кўрсатилади - куртакларнинг шишиши, ўсишнинг бошланиши, томурcукланма ва бошқалар), улар доимий, яхши ёритилган жойга кўчирилади. Сояда, айниқса ёзда, фақат ёрқин қуёш нурига тоқат қилмайдиган ўсимликлар қолади. Тупроқсиз ўстирилган ўсимликларни парвариш қилиш кўп меҳнат ва вақтни талаб қилмайди. Ўсимликлар томонидан ишлатиладиган эритмани ўз вақтида ўзгартириш, унинг идишдаги даражасини кузатиш, ўсимликнинг тожига ғамхўрлик қилиш керак
Do'stlaringiz bilan baham: |