Gerontologiya va um um iy geriatriya

Klassifikatsiya
Oxirgi klassifikatsiya A .A .G rebenev va A.A.Sheptulin fikricha, 
ular klassifikatsiyada oshqozon va 12 barm oqli ichak yarasidan 
tashqari “ sim ptom atik gastroduodenal yaralar” ham talqin qilinadi 
(1989-yil).
Sabablarga ko‘ra:
1. Z o ‘riqish yaralari.
2. D ori-d arm on lar ta ’siridan yaralar.
3. Endokrin sistemasi yaralari.
4. G astroduodenal yaralar.
Yara joylashishi b o ‘yicha:
1. O shqozon yarasi: kardial va subkardial; oshqozon tanasida 
yoki chetida; antral qism ida va pilorik qismida b o ‘lishi mumkin.
2. 12 barm oqli ichak yaralari: piyozchasida, postbulbar yaralar.
3. Aralash yaralar (oshqozon va 12 barm oqli ichak).
Yara diam etriga qarab:
1. Kichik yaralar (0.005 sm).
2. 0 ‘rta (0.6-1.9 sm).
3. Katta yaralar (2-3 sm.).
4. G igant yaralar (3 sm dan ortiq-katta).
O shqozon sekretsiyasiga qarab:
— baland, norm al va past sekretsiyali yaralar.
Kasallikning borishiga qarab:
- xuruj davri, chandiqlanish davri, “qizil ch an d iq ” va “ oq 
ch an d iq ” davri.
Kasallikning klinik borishiga qarab:
0 ‘tkir (birinchi m arta topilgan yara), surunkali (kam q o ‘zuvchi), 
har yili b ah or va kuzda q o ‘zuvchi, tez-tez q o ‘zuvchi va boshqalar.
33

---

A soratga qarab:
-
q o n kelishi, pastki to ‘qim aga yugurish, o ‘yib o ‘tish stenoz, 
m alignizatsiya va o 'sm ag a aylanish.
Yara kasalligining klinikasi
60 yo sh dan oshgan keksalarda yara kasalligi har xil shikoyatlar 
b ila n o ‘tishi m um kin.
K o ‘p in c h a yoshligida o ‘tkazgan kasalligining keyingi uyg‘onishi. 
V .M .M ay oro v talqini b o ‘yicha bu turi 32.9% qariyada uchraydi. 
A lbatta ularda qarilikning boshqa belgilari ham boMishi m um kin. 
80 yosh dan oshgan qariyalarda k o ‘p incha “qarilik” yaralari atalib, 
o sh q o zo n d a uchraydi.
U a n ch a to ‘liq va yorqin belgilarsiz, uncha og‘riqli b o ‘lm agan 
h o ld a o ‘tadi. A yniqsa qizilo‘ngach churrasi bo'lgan qariyalarda 
dispeptik shikoyatlar an ch a tushunarsiz o ‘tadi (O rtizon Rqs 
1978). B a’zan qariyalarda b a ’zan qon ketish bilan borishi m um kin 
(L .V .T oshm atov 
va 
boshqalar, 
1976-yil). 
O g‘riqlar 
ancha 
sim illovchi, tarqalm aydigan, b a ’zan o ‘tkir-sanchuvchi bo'lishi 
m u m kin . 50% kasallarda ko'ngil aynish, qusish belgilari bilan 
borishi m um kin.
O shqo zon n ing kardial qism ida joylashgan yaralar 3%ni 
tashkil qiladi. U lar ko‘proq erkaklarda uchraydi. K o‘pincha 
og ‘riq epigastral qism ida b o ‘lib, 1.5—2 soatcha davom etadi va 
b a ’zan to ‘sh suyagi orqasiga beriladi-tarqaydi. K o‘pincha ovqat 
yeyilgandan keyin to ‘xtaydi, ilgari soda-osh sodasi bilan kasallar 
o ‘zlarini tinchitishgan, hozir bu tavsiya qilinm aydi. Keksalarda 
b o ‘shashish, holsizlik va b a ’zan yutinish qiyinlashishi m um kin.
O shqozonning kichik aylanm asidan yoki oldingi devoridan 
“y aralar” 14% uchraydi. Asosan o ‘rta yoshdagi erkaklar va 5 6 -7 0
yoshda k o‘proq uchraydi. Kasallik birdan boshlanadi, og 'riq lar 
h ar xil b o ‘lishi m um kin, b a ’zan dispeptik belgilar va qon ketishi 
h am b o ‘lishi m um kin. K o‘proq zarda qaynash, kekirish bo'lishi 
m um kin.
O shqozonning katta aylanmasidagi yaralar (2%) erkaklarda 
uchraydi. U zoq vaqt gastrit bilan og‘rigan keksalarga xos bo'ladi.
34

---

O g‘riq albatta ovqat yeyish bilan b o g liq b o ‘lib, ko‘pincha 
o ‘smaga aylanish xususiyatiga ega. O shqozonning antral qismidagi 
yaralar (3%) uchraydi. Bu turi ancha yoshroq (5 0 -5 5 ) erkaklarda 
uchraydi, lekin keksalarda ham uchrab turadi. Bunda ham “och 
og‘riqlar” b o lib , dispeptik belgilar ko‘proq b o ‘ladi, ko‘pincha 
antatsidlar ta ’sirida og‘riq pasayadi. Qusish og‘riqni bosadi, ularda 
oshqozon sekretsiyasi balandroq topiladi.