Gerontologiya va um um iy geriatriya

ISBN 978-9943-5517-6-3
© “ Barkamol fayz media" nashriyoti, 201S.
© N.N.Nasriddinova

---

Taniqli o ‘qituvchi - ziyokor, 0 ‘zbekiston xalq ta’limi a ’lochisi, 
“ S h u h rat” nishoni sovrindori, m uhtaram a onajonim M a’sudaxon 
M uham m edova M uham m ad Amin qori qizlari tavalludlarining 
100 yilligiga bag‘ishlayman.
Keksalik — inson hayotining intihosi emas
, 
gultojisi bo‘lmog‘i lozim
.
Vergiliy
MUQADDIMA
Oxirgi yillarda xaloyiq orasida keksalar va qariyalar soni ancha 
ko ‘payib boryapti. Shuning uchun ham xizmat ko‘rsatish kerak 
b o ‘lgan insonlar asosan qariyalar va keksalardir. Bu esa ularning 
tibbiy hoiatlarini o ‘rganish, ilmini oshirish talab qilina boshlandi 
va geriatriya fani yana qayta qanot yozdi. Qariyalar dardini 
o ‘rganish, ular kasalliklarining kechishi, ularga tashxis qo‘yishning 
zam onaviy o'zgarishlarini va davolash usullari takomillashtirila 
boshlandi. Klinik geriatriya allaqachon S.P.Botkin tadqiqotlari 
davrida o ‘rganila boshlangan. Bu ilmiyot asosan fiziologik 
0
‘zgarishlarni yoshga binoan talqin qilish va ularda ko‘proq 
uchraydigan kasalliklar xususiyatlarini o ‘rganishdan iborat.
Inson qarigan sari organizm da morfologik va fiziologik 
0
‘zgarishlar sodir b o 'lad i va kasallikka moyillik ortib boradi. 
U larda asosan tashqi m uhitga moslashish buzila boshlaydi, 
natijada patologik o'zgarish lar sekin-sekin ham m a organlarga 
tegishli b o lib boradi. Bu holat villar davom ida to ‘qim alarda, har 
qaysi organlar va sistem ada o'zgarishlarga olib keladi. Klinik- 
epidem iologik tekshirishlar natijasi b o 'yicha bu o ‘zgarishlar 
sekin-asta alohida klinik belgilarsiz kechib boradi. Yana shu narsa 
e'tib o rlik i, har bir qariyada bir nechta (5—7) xastalik b o ‘lishi 
m um kin. Bu holat navqiron yoshdagi insonlar kasalliklaridan 
butunlav farqlanadi, ko'pgina xastalik birdan m a’lum b o ‘lmay, 
ko 'rik lard an o 'tish davrida (ayniqsa in stm m ental tekshirishlar 
asosida) aniqlanadi.

---

Bu h olat ayniqsa oxirgi yillarda anch a rivojlanib borayotgan 
geriatriya farm akologiya — gerofarm akologiyada yaqqol k o ‘rinadi: 
ayniqsa keksalar orasida k o cp tarqalgan o ‘z in i-o ‘zi davolash 
usuli, birdaniga bir necha xastalikni boshdan kechirish, dori- 
d arm o n larn i uzoq qabul qilish (narkom aniya)ga olib kelishi 
m um kin. D em ak shifokor-geriatr d o ri-d arm o n tavsiya qilishda, 
h ar b ir qariya organizm ini yaxshilab o ‘rganib, dorilarga b o ‘lgan 
allergiyasini, keksaning im m u n holatini yaxshilab tekshirib, so ‘ngra 
talqin qilishi kerak. Shu m a ’noda har bir shifokor gerontologiya 
asoslarini yaxshi bilishi, ayniqsa tibbiyotning oldingi poyqadam i 
hisoblangan poliklinika shifokorlari oliy darajada b o ‘lishlari lozim. 
Shu ju m lad an bu yerda urush qatnashchilari sog‘lig‘iga alohida 
e ’tib o r berishlari lozim (ularning o ‘rta yoshlari 75 va undan katta).
0 ‘ylaym izki, ushbu risola am aliyot shifokorlariga, ularning 
faoliyatlarida keksalar dardlarini tushunishda asosiy q o ‘llanm a 
hisoblanib, 
shifokor-gerontologlarga 
katta 
yordam
beradi. 
Q ariyalarga b o ‘lgan e ’tiborni oshirishda ularning dardlariga befarq 
boUmaslikka undaydi.
4

---