Gerontologiya va um um iy geriatriya

Qariyalarda quloq va yuqori nafas yoMIari faoliyati
buzilishining kechishi
Eshitish analizatorlari. 
E sh itish a n aliza to rlari b o ‘yicha k o ‘p 
o lim la r bio lo g ik va sotsial ta d q iq o tla r olib borgan. Q arilikning 
asosiy b io lo g ik ja ra y o n i sh o v q in n in g do im iy his q ilin ish i, deb 
q aralad i. L ekin k eksalard a bu h o lat h a r xil d arajad a va yoshga 
q a rab farq la n ad i. K o ‘p in c h a q u lo q va miya arteriy alarin in g
ata ro sk lero zg a u c h ra sh i b u n d ay a lo m a tla r q o ‘zg‘alishiga turtki 
b o ‘ladi. Q ariy alard a esh itish q o b iliy atin in g sek in -asta pasayib 
b o rish i k u zatila d i. T ib b iy o td a bu xastalik presbiakuzis deyiladi. 
L ekin bu h am m a q ariy a lar ham shu xastalikka ch alin ish i 
m u m k in deg an i em as. K asallik asosan 60 y oshdan o sh ganlarda 
u ch ray d i.
A sosan bu holatni distrofik va atrofik o ‘zgarishlar orqali 
kuzatish m um kin. Sezgi neyronlarining kam ayib borishi, quloq 
chig‘an o g ‘i organlari funksiyasining sekin-asta pasayishi uning 
to ‘qim a yadrosi nekroziga uchrab borishiga asos yaratadi. N atijada 
quloqning ovoz tebratuvchisi analizatorlari ishdan chiqa boshlaydi. 
S o ‘ng m iya to ‘qim asida ham atrofiyalar q o ‘zg‘aladi. Shuningdek, 
to ‘qim a proptoplazm asida o ‘zgarishlar paydo boMishi m um kin.
Eshitish qobiliyati buzilgan qariyalar k o'pincha birovning 
gapini tushuna olm ay qoladi. Ayniqsa, ko‘pchilik birdaniga gapirsa 
va gap orasida shovqin b o ‘lsa, qariyalar sarosim aga tushib qoladi. 
Shu sababli ular gavjum joylarda m uloqotda b o ‘lishga qiynaladi. 
Aksariyat hollarda telefon orqali gaplashgandan so ‘ng bir qancha 
daqiqa o ‘z ovozini ham eshitm ayotganini his qila boshlaydi.
52

---

Vestibulyar analizatorlar. 
Klinik tekshiruvlarda vestibulyar 
analizatorlarning ishdan chiqishi ko‘proq kuzatiladi. Bu asosan 
inson ish faoliyatining shovqin bilan bog‘liqligi va ko‘rish 
qobiliyati pasayib borishiga bevosita aloqador b o ‘ladi. Bunga 
vestibulyar analizatorlarning disfunksiyasi deyiladi. Qariyalar bosh 
aylanishi va quloqlar shang‘illashini sezishi, b a’zan o ‘zini yiqilib 
tushayotgandek his qilishi m um kin. Qolaversa ko‘ngil aynishi, 
ko'z oldi qorong‘ilashishi ortidan yurgan yerga o ‘tirib qolishi ham
m um kin.
Q ariyalarda vestibulyar analizatorlar faoliyatidagi o ‘zgarishlar 
va buzilishga yuqori nafas yo‘llari, bronx, traxeyalar shamollashi 
kabilar sabab bo'ladi. Keksa kishilar bunday holatlar boshlanish 
davrida kasallikning oldini olish, to ‘g‘ri yashash tarziga rioya 
etish, serharakatroq b o ‘lish, semirmaslik, ovqatni o ‘z vaqtida 
kam -kam dan yeyish ham da har xil ortiqcha shovqindan o ‘zini 
asrashga e'tib o r berishi kerak. Shuningdek, nos otish yoki sigaret 
chekishdan saqlanish lozim.
Albatta fiziologik ateroskleroz jarayonida ham aham iyat berish 
kerak. M um kin bo4sa statin preparatlarni ichish, qandli diabet 
va g ipenonik krizlardan o 'zini avaylash talab etiladi. Qariyalarga
B, B6, B2, В 12 vitam inlari, nikotin kislotalari va gemoglobin 
m iqdorini ko'pavtiruvchi d ori-darm onlar qabul qilish tavsiya 
etiladi. Shuningdek ular otolaringolog va um um iy shifokor 
ko'rigidan o 'tib turishlari zarur.