Gerontologiya va um um iy geriatriya

Dori-darmonlarning o ‘zaro ta’siri
Q a riy a la rd a d o ri-d a rm o n la rn i 2—3 tasini birdan berish 
a n c h a xavfli (b ir xilroq t a ’sirga eg alarin i). A yniqsa ilgari 
k o ‘p ro q spirtli ichgan q ariyada (o rg an iz m etil spirtiga to ‘yingan 
b o i s a ) bu h o lat ju d a sezilarli b o ‘ladi. D o rilar o ‘z - o ‘zidan b ir- 
b irin i siqib ch iq arish i m u m k in (ayniqsa oqsil bilan b o g la n is h
d av rid a ). K eksalard a gem orrag ik d ia te z, q ic h im a, uyqusizlik, 
b o sh ay lan ish i, ish taha pasayishi kabi d ispeptik sh ik oy allar 
p ay d o b o ‘lishi m u m k in .
Xulosa sifatida quyidagilarni tavsiya etamiz
I. B o‘lish m um kin b o ‘lgan holatlar:
a) zaharli ta ’sir, kum ulyatsiya;
b) dorilarning o ‘zaro chiqishm asligi;
c) tu rg ‘un baland sezgirlik;
d) ushbu o'zgarishlar birdan bir nechta dorilar berishda b o lis h
(poliprogm aziya);
e)
ushbu sabablarning sababi:
— ko‘rilish darajasi pasayishi;
46

---

— buyrak m etobolizm i o ‘zgarishi;
— plazm atik transport o ‘zgarishi;
— sekretlam ing ekskretsiyasi buzilishi;
— sezuvchanlik pasayishi va reksiyasi o ‘zgarishi;
0 ehtiyotkorlik!!!
Dorilarni berishda asosiy prinsiplar
1. Poliprogm aziyaga уоЧ q o ‘ymaslik.
2. D orilarni kam aytirilgan dozada berish.
3. Bir xil xususiyatli dorilarni vaqti-vaqti bilan o ‘zgartirib 
turish.
4. Kompleks vitam inlar berish.
5. Ehtiyotkorlik!!!
6. Yurak glikozidlarga sezgirlikni unutm aslik.
7. Psixotrop dorilar qabziyatni kuchaytirishi.
8. D orilar asosan ovqatdan keyin berilishi shartligini unutm aslik.
Vitaminlar
Qariyalarda asosan endogen avitam inozi b o iish i m um kin 
(yillar davom ida).
Bu asosan oshqozon ichak sistemasi yetishmovchiligidan, ham da 
oshqozon osti bezi faolliginingbuzilishi bilan tushuntiriladi. Ayniqsa 
lipotrop vitam inlar (m etionin, letsitin, xolin, inozin) to ‘yinm agan 
vogk kislotalari (vitam in F guruhi). M odda alm ashinuvini 
yaxshilab, jigar ishini faollashtirib, xolesterin yig‘ilishini nisbatan 
pasaytirib, aterosklerozni oldini oladi. Ayniqsa nikotin kislotasi 
buyrak qon aylanishiga ham musbat ta ’sir ko'rsatadi. Yana A 
va E vitam inlari ham qariyalarga ju da kerak. Bular ham m asi 
to'qim alarning kislorodga talabini kamaytirib, to ‘qim a nafasini 
yaxshilaydi, to 'qim a gipoksiyasiga qarshi kurashadi. Tokoferol 
organizm da b o ‘sh radikallarni pasaytirib, antioksidant sifatida 
ta 'sir ko'rsatadi. Lekin vitam inlarni katta dozalarda berish, 
to'q im an i juda ham to ‘yintirish m um kin emas. H ozir juda ko‘p 
kompleks vitam inlar chiqarilyapti (dekam ivit, undevit, geksamit, 
duovit va boshqalar). Lekin bularni o ‘ylab gipo, avitam inozlarda
47

---

ishlatish kerak. K o‘p v itam in lar ichida m ikroelem entlar bor, ular 
org an izm ning ferm entativ aktivligini oshirib, um um iy m odda 
alm ashinuvini yaxshilaydi.
Fiziologik qarish ja ra y o n id a geriatrik praktikada novokainni 
sikl bilan m u shak orasiga A. Aslan sxem asida yuborish yaxshi 
natijalar beryapti. U n d a 12 m arta 2% — eritm a 5 ml. dan kun 
ora m ushak orasiga yuboriladi (1 oydan 3 oygacha, m a ’lum dam
olish bilan (2 h aftad an )). Bu keksalarga yaxshi ta ’sir qilib, yurak 
va bo^g im lardag i og ‘riqlarni olib, ko‘ngillarini yaxshi ko4arib, 
ishtahalarini oshirib boradi. C het davlatlarda novokain gerovital, 
aslovital nom lari bilan yuritiladi va ju d a keng ishlatiladi.
Q ariyalarda nosteroid sham ollashga qarshi dorilar ham ishlatish 
m u m k in, lekin bevosita garm onal terapiya ju da ehtiyotkorlik bilan 
berilishi kerak.
Apilakoterapiya.
A pital — qovoq arm ing ona suti b o lib , biologik 
aktiv oqsildir. Apilak bir necha organlar ishini yaxshilaydi, ularga 
kuch bag‘ishlab, hayotga intilishini oshiradi. Uni 0.01 gr. 2 m ahal 
til ostiga 20—22 kun beriladi. Y ana shu m aqsadga biologik faol 
oqsil adaptogenlar ham tavsiya etiladi: ular elsuterekok, jenshen 
ildizi b o ‘lib, miya qon aylanishini yaxshilaydi. Oxirgi yillarda kcng 
q o ‘llanilayotgan bioregulyator o n to m id in ishlatilyapti. Quyida 
sitom edin turkum iga kiruvchi kelib chiqishi yaqin dorilarni havola 
etam iz.