Gerontologiya va um um iy geriatriya

IV 
bob. QARIYALARDA UCHRAYDIGAN ASOSIY
KASALLIKLAR “HAM SH IRALIK IS H I“ 0 ‘QITUVCHILARI
FAOLIYATIDA
Bu b o b n i a n c h a o m m ab o p tarzda berib, asosan tibbiyot 
kollejlari pedagoglari va talabalariga bag‘ishladik. Faqat k o cproq 
uch ray d ig an kasalliklar va u lar asoratlarini om m abop tilda 
tu sh u n tirish g a harak at qildik.
Q ariyalarda nafas olish sistem asida ham o ‘ziga xos o ‘zgarishlar 
b o ‘ladi. G ero n to lo g iy ad a o ‘pka kasalliklari m uam m olari ham
an ch a g in a k o ‘p va bevosita yillar davom ida kelgan kasalliklarning 
h a m ah am iyati bor. 
Bu ilm iy tad q iq o tlar k o ‘proq ja h o n
gerontologiya 
instituti xodim lari 
m ehnatlari 
bilan 
xususan 
C h eb otarev D .F . 
(1977), 
K arkushko O.V. (1978), 
Ivanov 
L.A. (1980) kabi gerantolog olim lar ishlarida keng yoritilyapti. 
U larn in g fikrlaricha asosan 55 yoshdan keyin keksalarda surunkali 
o ‘pka kasalliklari va ularning asoratlari ko ‘payib borib keksalarni 
k o ‘p ro q nogironlikka olib kelishi tasdiqlanadi. U larda eng ko‘p 
u chraydig an dard: surunkali bronxit, zotiljam va bronxokarsinom a 
(bronx o ‘sm asi) (G ebotarev D .F . 1977, Y ashenko B.P. 1989) 
hisoblanadi. Y urak ishem ik xastaligi, tom irlar xastaligi, ko‘zdagi 
o ‘zgarishlar, m iyada qon aylanishi buzilishi va hokazolar haqida 
o m m ab o p fikrlar alm ashinuvi.
Burun halqum va yuqori nafas yo‘llari xastaligining qariyalarda
kechishi.
K eksalar halqum ida funksional va to ‘qim alar o ‘zgarishi alohida 
jarayo nd ir. Insonda 6 ta bodom sim on bez mavjud. Yoshlik 
davrida bizga b em in n at xizm at qiladigan bu bezlar 60 yoshdan 
so ‘ng sekin-asta atrofiyaga uchrashi, ya’ni quvvatsizlanib borishi 
k o ‘p kuzatiladi. U larning falekulalari kamayib borishi natijasida 
lim fa to ‘qim alari quriy boshlaydi va ular biriktiruvchi to 'q im alar 
bilan qoplanib boradi. Shuningdek, bodom sim on bezlarda nei*v 
elem enti ko‘payib, ularning sezuvchanligi ortadi.
Rinit. 
Burun kataklarining shamollashi quloqdagi xastaliklarga 
nisbatan ancha yorqinroq klinik belgilari nam oyon b o ‘ladi. M asalan,
50

---

kasallikka yoMiqqan bem orda ikki kundan so‘ng shamollash 
alom atlari bo ‘lmish tez-tez aksirish, burun oqishi yoki nafas olish 
qiyinlashishi ham da qichish alomatlari kuzatiladi. Qolaversa, 
bem orda burun to ‘siqlari teshigi o ‘zgarishi va ularning kengayishi 
ham da uyasimon tugunlarining kamayishini ham ko‘rish mumkin. 
Biroq shunisi qiziqki, xastalikka xos bosh og‘rig‘i yoki istma kabi 
alom atlar keksalami bezovta qilmaydi. Shu sababli ular o ‘z holatini 
shunchaki shamollash deya e ’tiborsiz qoldirishi ko‘p uchraydi.