Geosiyosat asoslari

3. Geosiyosatning funksiyalari. Geosiyosat fan sifatida jamiyat hayotini, unda kechayotgan turli mazmundagi geosiyosiy jarayonlarni tahlil etadi, tegishli taklif - xulosalar beradi, bir so’z bilan aytganda ushbu jarayonlar bilan bevosita bog’langandir. U real hayotdagi voqea - hodisalar va jarayonlarning o’zaro aloqadorligini va ularning bir - biriga bog’liqligini ifodalovchi qonuniyatlarni o’ziga qamrab olgan. Shuningdek, geosiyosat borliqdagi jarayonlarni o’zida aks ettiribgina qolmay, ularga bog’liq tarzda jamiyatda muayyan funksiyalarni ham bajaradi. Odatda geosiyosatning asosiy funksiyalari qator adabiyotlarda quyidagicha tahlil etiladi:
- gnoseologik funksiya;
- prognoz qilish funksiyasi;
- boshqaruv funksiyasi;
- mafkuraviy funksiya;
- skeptitsizm funksiyasi.
To’g’ri, qayd qilingan funksiyalar boshqa ijtimoiy - siyosiy fanlarga ham xos bo’lishi mumkin. Biroq mazkur funksiyalar geosiyosat fanida o’ziga xos izchillika, mantiqiylikka, afzalliklarga ega.
Gnoseologik funksiyasi. Gnoseologiya - bilish nazariyasi, bilish haqidagi fan demakdir. Bilish nazariyasi borliqni, uning aniq bir holatlari, manbalari va shakllarini o’rganishga qaratilgandir. Aniqroq aytadigan bo’lsak, gnoseologik funksiya davlatlar va xalqlarning geosiyosiy joylashuvi, turmush tarzi hamda ular hayotining rivojlanish tendensiyalarini o’rganish bilan bog’liq. Dunyoning mafkuraviy manzarasini, xalqaro munosabatlarning rivojlanish tendensiyalarini, bu jarayonning asosiy ishtirokchilarini, ularning tub manfaatlarini, shuningdek bu manfaatlarni amalga oshirishga asoslangan hatti- harakatlarni, insoniyat rivojining bugungi darajasi va istiqbollarini tahlil etish muhim ahamiyat kasb etadi. Va olingan natijalar, xulosalar har bir davlatning istiqboldagi rejalarida o’z aksini topadi. Albatta, gnoseologik funksiya amaliyotida geosiyosatning davlatlar va xalqlar turmushini o’rganishda qo’llaydigan bir qator uslublari - taqqoslash, ekstrapolyatsiya (narsa va hodisaning bir qismini kuzatish asosida olingan xulosalarni uning boshqa qismiga yoyish yoki tatbiq etish), empirik (tajriba qilish) va shular singari uslublarining o’rni kattadir.