Geosiyosat asoslari

Geosiyosiy maydon - ushbu atama odatda ma‘lum bir davlat tomonidan yoki ittifoqchilar tomonidan nazorat qilinayotgan makonni anglatish uchun qo‗llaniladi.

Xalqaro munosabatlar tarixidan ma‘lumki, geosiyosiy borliq ustidan nazoratni o‗rnatishning turli shakllari mavjud. Bular harbiy, siyosiy, iqtisodiy, diniy, kommunikatsion va boshqa turlari bo‗lishi mumkin. Yangi ming yillik boshlariga kelib xalqaro munosabatlarda geosiyosiy borliqni nazorat qilishda yangicha yondashuvlar – rangli inqiloblarni amalga oshirish, informatsion - mafkuraviy, texnologik va madaniy - sivilizatsiyaviy nazoratlar yuzaga kelib, ularning amaliyotdagi o‗rni sezilarli bo‗lmoqda. Rangli inqiloblarni muayyan bir davlatdagi ichki ziddiyatlardan, kelishmovchiliklardan foydalanilgan holda amalga oshirilmoqda: Qirg‗iziston, Gruziya, Ukranina, Liviya, Iroq, Misr. Geosiyosatda odatda rangli inqilobga o‗z hokimiyatini qon to‗kish evaziga ―o‗zga hukmronlar‖ ga berish tariqasida tushuniladi.

Geosiyosat siyosiy institutlar tomonidan, birinchi navbatda davlatlar va davlatlar ittifoqi tomonidan borliqni nazoratga olishining asoslari, imkoniyatlari darajasi, amaliy mexanizm va shakllarini o‗rganadi. Davlat nazoratida turgan yoki nazoratga olishga intilayotgan borliq umumiy maydon markazida bo‗lishi, rivojlanish darajasi, u yerning tashqi dunyo bilan aloqalari ko‗lami, tabiiy imkoniyatlari bilan ahamiyatli bo‗lishi mumkin. Geosiyosatda davlat yoki davlatlar ittifoqi nazoratida bo‗lgan borliq geosiyosiy maydon tushunchasi bilan izohlanadi.

Geosiyosiy maydon tushunchasiga nisbatan ko‗plab ta‘riflarni uchratish mumkin. Rus geosiyosatchisi K.V.Pleshakov geosiyosiy maydon tushunchasi keng ma‘noga ega bo‗lganligi bois uni tadqiq etish ko‗lamiga qarab quyidagicha klassifikatsiyalashni taklif qiladi:

• 
  endemik maydon – uzoq vaqtlardan beri ma‘lum bir davlat tomonidan, ma‘lum bir milliy guruh tomonidan nazorat qilib kelinayotgan borliq bo‗lib, o‗sha borliqning aynan shu jamoaga tegishli ekanligini boshqa qo‗shnilar tomonidan tan olinishini nazarda tutadi.
  
•