Geometriya 7-sinf

aylana
deb 
ataladi. 
O
nuqta bu aylananing
 markazi
deyiladi (
1-rasm
). Aylananing ixtiyoriy 
nuqtasidan uning markazigacha bo4lgan masofa ayla naning 
radiusi
deb ataladi.
Ayla naning ixtiyoriy ikki nuqtasini tutashtiruvchi kesma ayla na
 vatari 
deb ataladi. 
Markazdan o4tuvchi vatar esa 
dia metr
deb ataladi. Diametr 
O
eng katta vatar 
(
2-rasm
).
Doira
deb,
tekislikning aylana bilan che garalangan qismiga aytiladi. 
Aylananing 
markazi, radiusi va diametri shu aylana chegaralagan doiraga nisbatan ham 
qo4llanadi (
3-rasm
). 
4
1
2
3
markaz
doira
diametr
vatar
radius
radius
O
A
A
B
B
Amaliy mashg4ulot
Aylanani katak daftarda sirkulsiz chizish.
1. Katak daftarga 5-rasmda ko4rsatilgandek qilib, 
nuqtalarni belgilang. Unda nuqtalarning joylashgan 
o4rniga e’tibor bering. 
2. Hosil bo4lgan 12 ta nuqtalarni ketma-ket yoysimon 
chiziq bilan tutashtirib chiqing.
Aylanani tasvirlashda sirkuldan foydalaniladi. Mar-
kazi berilgan 
O
nuqtada, radiusi 
AB
kesmadan iborat 
aylanani sirkul yordamida chizish 
4
-rasmda ko4rsatilgan.
Agar qog4ozga aylana chizib so4ng, qaychi bilan shu 
aylana qirqib chiqilsa, ikkita doira hosil bo4ladi 
O
biri 
qog4oz doira, yana biri 
O
uning o4rnidagi teshik.
Aylana (doira) diametri markazdan o4tgani uchun u 
ikkita radiusdan iborat bo4ladi (
2-rasm
). Demak, diametr 
uzunligi radius uzunligidan ikki marta katta ekan.
B
B
B
B
B
B
B
B
B
B
A
kazi
aylan
A
aylan
qog4
A
ikkit
uzun
O
O
O
O
O
O
O
O
A
A
A
A
A
A
A
A
A
A
O
O
O