72
3.
1-rasmda
ACD
=
ABF
ekanligini isbotlang.
4
.
Agar 2-rasmda
CAB
=
ABD
bo4lsa,
AD
=
BC
ekanligini ko4rsating.
5.
3-rasmda
ABD
=
CDB
bo4lishini isbotlang.
6.
4
-rasmda
ABC
=
CDA
bo4lishini isbotlang.
7.
Agar
ABC
va
PQR
da
AB
=
PQ
,
AC
=
PR
va
BC
=
QR
bo4lsa,
ABC
va
PQR
teng bo4ladimi?
8.
Agar 5-rasmda
AB
=
AC
,
BE
=
CF
bo4lsa,
a)
AED
=
AFD
; b)
BED
=
CFD
ekanligini
isbotlang
.
9.
6-rasmda
ABC
=
EFD
bo4lishini isbotlang.
10.
7-rasmda
AD
=
CE
ekanligini isbotlang.
11.
8-rasmdagi ma’lumotlarga ko4ra
x
ni toping.
12.
AE
va
BD
kesmalar
C
nuqtada kesishadi. Agar
DC
=
DE
,
AB
=
BC
va
BAC
=
4
8
0
bo4lsa,
CED
ni toping.
1
A
B
C
D
F
O
2
A
B
C
D
4
D
B
C
β
β
α
α
A
3
A
D
B
C
β
β
α
α
5
A
D
B
C
E
F
7
A
D
B
C
E
6
A
D
B
C
E
F
α
α
8
85
0
x
13.
ABC
uchburchak
ichida
D
nuqta olingan. Agar
AC
=
AB
,
CD
=
BD
va
BDA
= 120
0
bo4lsa,
ADC
ni toping.
Qiziquvchi o4quvchilar uchun.
1.
œGeometriya #7
B
elektron darsligining tegishli bobi sahifalari
bilan tanishib chiqing. Mazkur bobga kiritilgan mavzularga oid interaktiv
animatsiya ilovalarida berilgan topshiriqlarni bajarib va test topshiriqlarini
yechib o4z bilimingizni sinab ko4ring.
2.
Shuningdek, 1
4
1-betda keltirilgan Internet resurslaridan mazkur bobga
tegishli materiallarni toping va o4rganib chiqing.
72
73
1
A
B
D
C
10
x-?
Nazorat ishi ikki qismdan iborat bo4lib, birinchi
qismda
quyida keltirilgan
masalalar (yoki shularga
o4xshash masalalar)dan
3 tasi beriladi. Ikkinchi qismda
esa quyida keltirilgan testlardan besh tasi beriladi:
Masalalar.
1.
1-rasmda berilgan ma’lumotlar bo4yicha noma’lum
kesmani toping.
2.
AB
va
CD
kesmalar
O
nuqtada kesishadi. Agar
CAB
=
ABD
va
AO
=
BO
bo4lsa,
ACO
=
BDO
ekanligini isbotlang.
3.
Teng yonli uchburchakning perimetri 18,
4
m
ga teng, asosi esa yon tomonidan
3,6
m
ga qisqa. Bu uchburchakning tomonlarini toping.
4
*.
Uchburchaklar tengligini ikki tomonlari va shu tomonlarining biriga tushi-
rilgan medianalari tengligiga ko4ra isbotlang.
3-NAZORAT ISHI
Testlar.
1. Teng yonli uchburchakning ikki tomoni 8 va 3 ga teng.
Uning uchinchi tomonini toping.
A) 5;
B) 8; D) 11;
E) 9.
2.
P
= 36,
a
= ? (
2-rasm
)
A) 11;
B) 12;
D) 13;
E) 18.
3. Teng yonli
uchburchakning perimetri
4
8, yon tomoni 18
ga teng. Uning asosini toping.
A) 18;
B) 12;
D) 16;
E) 18.
4
. Teng yonli uchburchakning perimetri
4
8 ga teng. Uning
tomonlaridan biri 12 ga teng bo4lsa, qolgan tomonlarini
toping.
A) 12; 12; B) 16; 16; D) 18; 2
4
; E) 18; 18.
5. Teng yonli uchburchakning perimetri 36 ga, tomonlaridan
biri esa 16 ga teng. Uchburchakning qolgan ikki tomoni
uzunliklarini toping.
A) 16 va
4
; B) 10 va 10; D) 10 va 10 yoki 16 va
4
;
E) Bunday uchburchak mavjud emas.
6.
AC
=? (
3-rasm
)
A)
6; B)
8; D)
12;
E)
10,5.
7. Uchburchakning nechta medianasi bor?
A) Bitta.
B) Ikkita. D) Uchta.
E) Oltita.
2
a
a
a
-
3
3
A
B
C
D
6
O
31
73
74
8. Uchburchak bissektrisasi qanday shakl?
A) Kesma. B) Nur.
D) To4g4ri chiziq. E) Nuqta.
9. Uchburchakning qaysi elementi uning tashqi sohasida
yotishi mumkin?
A) Medianasi.
B) Balandligi.
D) Bissektrisasi.
E) Diagonali.
10. œAgar uchburchakning ikki burchagi teng bo4lsa, bu
uchburchak teng yonli uchburchak bo4ladi
B
,
degan
tasdiqni qanday atash mumkin?
A)
Ta’rif. B)
Xossa.
D)
Alomat.
E)
Aksioma.
11.
4
-rasmda keltirilgan
ABC
va
DEF
uchburchaklar teng
bo4ladimi?
A)
Ha.
B)
Ayrim
hollarda.
D) Yo4q.
E) Ko4pchilik hollarda.
12. 5-rasmdagi qaysi uchburchaklar o4zaro teng?
A)
KLM
=
LMH
; B)
KLH
=
MLH
;
D)
KLM
=
KLH
;
E) Hech qaysi.
13. 6-rasmdagi
ABD
va
CDB
uchburchaklar qaysi alomatga
asosan teng bo4ladi?
A) Uchburchaklar tengligining TBT alomatiga ko4ra.
B) Uchburchaklar tengligining BTB alomatiga ko4ra.
D) Uchburchaklar tengligining TTT alomatiga ko4ra.
E) Bu uchburchaklar teng emas.
1
4
. 7-rasmga qarab uchburchak turini aniqlang.
A) Teng tomonli.
B) Teng yonli.
D) O4tmas burchakli.
E) Hech narsa aytib bo4lmaydi.
15. 8-rasmdagi ma’lumotlarga ko4ra quyidagi tengliklardan
noto4g4risini toping.
A)
GEF
=
HFE
; B)
EGF
=
FHE
;
D)
EHF
=
FEG
; E)
EFH
=
GEF
.
16. Perimetri 12
sm
bo4lgan uchburchakning balandligi
uni perimetrlari 7
sm
va 9
sm
bo4lgan uchburchaklarga
ajratadi. Balandlik uzunligini toping.
A) 2
sm
; B)
3
sm
; D)
1
sm
; E)
4
sm
.
4
D
F
E
A
C
B
AC = DF,
A = F,
AB = FE
5
K
M
L
H
6
A
B
C
D
7
B
C
8
E
G
F
H
74
75
Amaliy kompetensiyalarni rivojlantiruvchi qo4shimcha materiallar
1.
B
ermuda uchburchagi.
Atlantika okeanida
uchlari Florida, Bermuda orollari va Puerto-
Rikoda bo4lgan uchburchak shaklidagi
&Bermuda uchburchagi[ deb ataladigan
hudud bor
(
1-rasm
)
.
Bu joy o4zining sirliligi
va kasofatliligi bilan nom qozongan. Gap
shundaki, bu hu dudda
kemalar va samolyotlar
sirli ravishda ha lokatga uchrab, nom-nishonsiz
g4oyib bo4lib turadi. Geometrik shakllar nomi
bilan nomlangan yana qanday joylarni bilasiz?
2.
Qurilishda 2-rasmda
tasvirlangan &shayton[ deb
nomlanuvchi asbobdan qanday maqsadlarda
foyda laniladi?
1. 1-rasmdagi ko4prik qanday geometrik shakllardan iborat? Nega u shunday
shakllar yordamida bunyod etilgan? Ko4prikdagi
uchburchaklarning turlarini
ayting. Ularning medianasini, balandligini va bissektrisasini ko4rsating.
2. 2-6-rasmlardagi xalq hunarmandchiligi mahsulotlarida aks etgan geometrik
shakllarning nomlarini ayting.
3. 7-rasmdagi kitob javoni va 8-rasmdagi velosiped rasmidagi geometrik
shakllarni ko4rsating. Ularning nomlarini ayting. Ushbu rasmlarda o4xshash
uchburchaklar bormi? Teng uchburchaklar-chi?
4
. 9-rasmdagi patnis, 10-rasmdagi bolalar mozaikasi, 11-rasmdagi xona shifti
va 12-rasmdagi matolar o4rtasida qanday umumiylik bor?
Ulardagi geometrik
shakllar bo4yicha o4z fikringizni bildiring.
51-betdagi III-bob tituli bo4yicha
3.
Teskarisini faraz qilishga oid qiziqarli masala
Savol.
Sulton ikki vaziridan qaysi biri tezroq mantiqiy fikrlashini
sinamoqchi bo4ldi. U vazirlarga ikkita oq va ikkita qora qalpoq ko4rsatdi.
So4ng ularning ko4zlarini bog4lab, har ikkisiga qora qalpoqlarni kiydirdi,
oq qalpoqni esa o4zi kiydi: &Qani, boshingizdagi qalpoq qanaqa rangda,
toping-chi?[ Biroz o4tib, o4ng qo4l vazir: &Mening boshimda qora qal-
poq[, # de di. U qanday fikr yuritgan?
Javob.
O4ng qo4l vazir teskarisini faraz qilgan:
&Mening boshimdagi qalpoq qora emas.
Haqiqatan
rangi oq deb faraz
qilayin. U holda chap qo4l vazir sultonning boshida ham, mening boshimda
ham oq qalpoqni ko4rib,
o4zining boshidagi qalpoq qora ekan li gini darhol
ayt gan bo4lar edi. U esa hamon o4ylanib o4tiribdi. Demak, farazim noto4g4-
ri
O
mening boshimdagi qalpoq
O
qora[.
1
2
Do'stlaringiz bilan baham: 
