Geologiya-qidiruv va kon-metallurgiya ” fakulteti “hayot faoliyati xavfsizligi” kafedrasi

Ta’mirlashning murakkablik darajasi birligi	Bir yil ichida TXK yoki ta’mirlashni qaytalanish chastotasi
1	2	3	4	5	6	7	8
Nafas olish klapini (shamollatish)	2	0.5	0.8	-	1	0.33	0.167
Filtr quyishdagi	2	3.5	4	-	1	0.33	0.167
Burchakli saqlagich	2	3.5	4	-	1	0.33	0.167
O’lchash qurilmasi	2	3.5	4	-	1	0.5	0.33
Texnologik quvurlar uzunligi 100 metrgacha	-	-	1.2	-	-	-	0.083
AYOQSH jihozi PAZS	3.5	7.1	9	6	2	1	0.33
Elektr taqsimlash shitlari	2	4.5	6	-	1	0.167	0.10
Kabel simlari, kuchlanish va yoritish uchun 25 KV gacha har, 100 metrga	2	4.5	6	-	1	0.143	0.073
Yonilg’I quyish kolonkasi KED	3.5	7.5	10	6	2	0.6	0.33
Moy quyish kolonkasi 367 m	3.2	4.8	7.0	2	1	0.29	0.17
Suyuqlik hisoblagich 1SJ-100	0.88	-	2.5	6	2	-	0.4
Sanash qurilmasi SM-000	0.72	1.2	1.7	6	2	0.83	0.4
Filtr FI-000	0.7	-	2	6	2	-	0.6
Nasos AZT 5833.007	0.7	-	2	6	2	-	0.6
Nasos qurilmasi 370	0.8	-	2	2	1	-	0.29
Elektrodvigatel VAO-11-4	0.28	0.6	0.8	6	2	0.6	0.33
Quyish krani 03-1551	0.28	-	0.8	6	2	-	0.5
Boshqaruv pulti A-27	0.28	0.6	1.1	6	2	0.6	0.33
Rezevuarlar, hajmi 30m^3 gacha	14	18	35	-	0.5	0.17	0.083

Rezeruarlarni zanglashdan ximoyalash. Zanglash – bu tashqi muhit ta’siriida

metallarni yemirilishi bo’lib, bunda zanglash sur’ati metalning xossalari va atrof
muhitning xususiyatlari bilan bevosita bog’liqdir.
Rezervuarlarning ichki yuzalaridagi zanglash jarayonining tezligi va xarakteri
rezervuarda saqlanayotgan neft mahsulotlarining turi va kimyoviy tarkibiga,
atmosfera havosining tarkibiga, rezvuarlarni to’ldirib turishlar soniga va ichki
yuzaning tekisligiga bog’liq
n
Rezervuarlarni ichki yuzalarini zanglashdan himoya qilishning oddiy va
samarali usullaridan biri yuzalarga benzinga chidamli ashyolar qoplashdan iborat.
Yer osti metall rezervuarlarining tashqi yuzalarini zanglashining quyidagi turlari
mavjud: elektrokimyoviy, adashgan toklar va kristallararo toklar ta’siridagi zanglash.Ekspluatatsiya sharoitida bir paytning o’zida yuqoridagi uch xil zanglash turlari ta’siretishi mumkin.
YOQSH rezervuarlarini kalibrlash. Rezervuarlarni kalibrlashdan maqsad,
ular ichidagi neft mahsuloti (benzin, kerosin, dizel yonilg’isi va boshqalar) miqdorini suyuqlik satxining balandligiga qarab aniqlashdir. Kalibrlash odatda ikki xil usulda amalga oshiriladi: birinchi usul geometrik (hisob – kitob), ikkinchisi xajmni oldindan o’lchab olish va so’ng rezervuarga quyish usulidir. Birinchi usul odatda kata hajmdagi, to’g’ri geometrik shakldagi rezervuarlarni kalibrlash, ikkinchi usul esa kichik hajmdagi (YOQSH rezervuarlari) uchun qo’llaniladi. Ikkinchi usulda kalibrlangan rezervuarlardagi neft mahsulotlari katta aniqlik bilan o’lchanadi.Rezervuarlarni kalibrlashda bajariladigan ishlar ma’lum bir ketma – ketlikda amalgaoshiriladi. Kalibrlanishi kerak bo’lgan rezervuar neft mahsuloti, ifloslik vaqoldiqlardan tozalanadi. Undan keyin rezervuarga na’munaviy o’lchagich yordamida(200 litr, II razryadli) to’ldirilib suv quyiladi. Har bir quyishdan keyin rezervuardagi suyuqlikni sathi o’lchanadi va jadvalga yozib boriladi. Rezervuar to’ldirilgunchaqanday hajmdagi quyilgan suvga, qanday suv satxi balandligi to’g’ri kelishi yozib boriladi. Koordinatlar tizimining absissa o’qiga suyuqlik hajmi (l yoki m3), ordinate o’qiga rezervuardagi suyuqlik sathining balandligi joylashtirilib, hajm bilan sath balandligi bog’liqlik grafigi quriladi. Shunday qilib, rezervuardagi neft mahsulotining har bir santimetr balandligiga to’g’ri kelgan hajm aniqlanadi. Olingan jadval YOQSH rezervuaridagi neft mahsuloti miqdorini tezkorlik bilan aniqlashga xizmat qiladi.
O’lchamlari o’zaro farq qiladigan rezervuarlarning har biri alohida – alohida
kalibrlanadi. Rezervuarlarni ta’mirlash amaliyotda epoksid yelimlar keng ko’lamda
ishlatiladi.


III–BOB.


3.1. YOnilg‘i tarqatish shaxobchasida yong‘in sodir bulish sabablari va uni bartaraf etish tadbirlari

Suyuklik satxi uzgaruvchan apparatlarga texnologiya talablariga binoan vakti-vakti bilan tuldiriladigan yoki bushatiladigan engil alangalanuvchi va yonuvchi suyuklikli sig‘imlar kiradi.

Agar sig‘imning gazli fazosida tuyingan buglar konsentratsiyasi mavjud bulsa va bu fazo xavo almashinishidan ximoyalangan bulsa, u xolda va keyingi uzok vakt suyukdik satxi uzgarmaganida suyukdik satxining yukoriga kutarilishi shu bush fazodagi gaz xolatga ta’sir kursatmaydi. Bu xolda yonuvchi muxitni, yong‘in tarkalishining xarorat chegarasi orkali baxolash uz kuchini sakdab koladi. Lekin suyuklik satxi pasaygan vaktida apparat ichiga («nafas» olish moslamasi orkali) xavo kiradi va tuyingan buglar konsentratsiyasini kamaytiradi. Agar sig‘im ichidagi buglar konsentratsiyasi alangalanishning yukorigi konsentratsiya chegarasidan yukori bulsa, suyuklikning satxi pasayishi natijasida sig‘imning bush kismida yoki xavo kirayotgan zonasidagi bugli - xavo aralashmasi yonuvchan buladi.
Apparatning tuxtovsiz sikl buyicha ishlashi (tuldirilishi xamda bushatilishi) natijasida ishlash vaktining kup kismida buglar konsentratsiyasi tuyingan buglar konsentratsiyasiga teng buladi. Suyuklik satxi uzgaruvchan yopik apparat va sig‘imlar ichida yonuvchi muxit xosil bulishiga karshi kuyidagi texnik echimlarni kabul qilish mumkin:
a) sig‘imlardagi gaz fazosini suzib yuruvchi tom va ponton yordamida yo‘qotish;
b) sig‘imlarning gaz fazasini yonmaydigan (inert) gazlar bilan tuldirish;
v) birdaniga bushatiladigan sig‘imlar sonini kupaytirish yuli bilan suyuklik satxini uzgarish tezligini kamaytirish;
g) bushatilayotgan apparatlarga xavo kirishini chegaralash maksadida sinxron ishlovchi sig‘imlar va gaz fazasini uzaro kuvur yordamida ulash.
Rezervuar parklarining uziga xos tavsiflari mavjud. SHu sababli rezervuar parklarida portlash va yong‘in rivojlanishining xam uziga xos xususiyatlari yuzaga keladi. Bunda yong‘inlarning asosiy parametrlari uzgaruvchan buladi, neft maxsulotlarining kaynab va otilib chikishi xolatlari yuzaga keladi.
Rezervuar parklari 2 guruxga bulinadi:
Birinchisi - neft-kimyoviy xamda neftni kayta ishlash korxonalari, parki; neft xamda neft maxsulotlari bazalari. Ikkinchi gurux - sanoat korxonalarining rezervuar parklaridir.
Rezervuarlar turlari yasalish materialiga, joylashuvi, shakli buyicha ajratiladi. Material buyicha: metall, temir-beton. Joylashuvi buyicha: er ustida, er ostida. SHakli buyicha: silindrli vertikal, silindrli
gorizontal, sharsimon, to‘g‘ri burchakli.
Rezervuarlar guruxli yoki aloxida joylashtirilishi mumkin.
YOng‘inni o‘chirishga kerakli suv zaxirasi er usti rezervuarlari uchun 6 soatga, er osti rezervuarlari uchun 3 soatga etadigan bulishi lozim.
Portlash xolda vertikal metall rezervuarda kuyidagi xolatni kuzatish mumkin:

• 
  tom butunlay buziladi;
  
• 
  tom kisman buziladi;
  
• 
  tom deformatsiyalanadi
  

Portlash vaktida kupincha gorizontal silindrsimon, sferik shakldagi rezervuarlarning tubi emiriladi, natijada maydonning ma’lum kismiga suyuklik tukilib boshka rezeruvarlar xamda inshootlarga xam xavf tugdiradi.
Rezervuar xamda undagi uskunalarning yong‘in chikishidan keyingi xolati bulinmalarning jangovar xarakatini va yong‘in o‘chirish usullarini belgilaydi.
Rezevuar parklardagi yong‘inning asosiy parametrlari kuyidagilar: yong‘in maydoni, alanganing balandligi, issiklik okimi zichligi, yonish tezligi, suyuklikning kizish tezligi.
YOng‘inni muvaffakiyatli o‘chirish uchun rezervuar parklarda va garnizondagi yong‘in xavfsizlik kismlarida kuyidagi tadbirlar utkaziladi:

• 
  korxona xamda garnizonlarda zarur ko‘pik xosil kiluvchi moddalar mikdori zaxirasini yaratish, neft omborida moddalarni meyoriy zaxirasini sakdash;
  
• 
  bu vositalarning zarur mikdorini yong‘in joyiga zudlik bilan tuplash;
  
• 
  yong‘in xavfsizlik garnizon boshliklar va shaxsiy tarkibi taktik ta’limini takomillashtirish;
  
• 
  yong‘in o‘chirish rejasini ishlab chikish.
  

Rezervuar parklarda yong‘in o‘chirish texnikasi bilan yong‘in o‘chirishda kuyidagilar kullaniladi:
-suv okimini yunaltirish;
-yong‘in o‘chirish kukunlari xamda inert gazlar berish;
-yonmaydigan suyukliklarni aralashtirish;
-urta xamda past darajali ko‘pik berish.
Ko‘pikli xujumni tayyorlashni kiska muddat ichida utkazish zarur, chunki yonish vaktining ortishi rezervuardagi yokilgi kaynash xamda otilib chikish xisobiga yong‘inning tarkalib ketish xavfini kuchaytiradi.
Ko‘pikli xujumni utkazish uchun kuyidagilar zarur:
-ko‘pik xosil kiluvchi vositalar mikdorini tuplash;
-ko‘pik uzatish sxemasini bajarish xamda uning suvda ishlash xolatini tekshirish;
-texnik vositalari ishlarini ta’minlash uchun boshliklar tarkibidan javobgar shaxslar xamda jangovar xisobni tayinlash;
-barcha shaxsiy tarkibga ko‘pikli xujumni boshlash xamda tugatish, ketish, shuningdek yokilgini kaynash yoki otilib chikish xavfi xakidagi xabarni ma’lum qilish tartiblarini urnatish.
Kaynash xolati karshi suv okimi va boshka vositalar yordamida oldindan odamlarni xamda englarni ximoyalash buyicha xavfsizlik choralari ishlab chikilgan bulishi lozim