3.3. Yonilg’i quyish shahobchasida yong’inga qarshi himoya vositalari va ularga bo‘lgan talablar
YOng‘in o‘chirish maqsadida AYOQS da quyidagilarni nazarda tutish kerak:
birlamchi yong‘in o‘chirish vositalarini;staionar(ko‘chmas) yong‘in o‘chirish qurilmalari (avtomatlashtirilganlari shuqatorda);tashqi yong‘inga qarshi vodroprovod.
Birlamchi yong‘in o‘chirish vositalarini turi, zarur miqdori va ularning
joylashtirilishini «O‘zneftmahsulot» AK YOXQ va O‘zdavneftmahsulot
korhonalarini ishlatish davrida YOXQ hamda O‘zbekiston Respublikasi IIV YOXBB tomonidan tasdiqlangan birlamchi yong‘in o‘chirish vositalarining zarur miqdorini va turini aniqlash bo‘yicha tavsiyalar talablariga muvofiq tanlash lozim.
AYOQSda tashqi yong‘in o‘chirish kamida ikkita yong‘in o‘chirish gidranti yoki
yong‘inga qarshi suv havzasidan amalga oshirilishi zarur. Suyuq yoqilg‘i saqlash AYOQS va AGTKS yong‘inga qarshi suv havzasining umumiy hajmi kamida 100 m3 tashkil qilishi kerak. YOng‘in o‘chirish gidrantlari va suv havzalari AYOQSdan 200 metrdan ortiq va AYOQS rezervuarlaridan 40 metrdan kam bo‘lmagan masofada joylashtirilishi kerak.Suyuq yoqilg‘i saqlash AYOQS va AGTKS da tashqi yong‘in o‘chirish uchun suv sarfi binolarni o‘chirish uchun zarur bo‘lgan suv sarfining eng katta (maksimal) miqdori va
er ustida joylashgan rezervuarlarni sovutish uchun zarur bo‘lgan umumiy suv
sarfini o‘zichiga olgan yig‘indi sifatida hisoblash yo‘li bilan aniqlanadi.
Binolarini o‘chirish uchun zarur bo‘lgan suv sarfi KMK 2.04.02-97 dan (haydovchi va yo‘lovchilarga servis xizmati ko‘rsatish binolari hamda AYOQS xodimlari uchunbelgilangan binolarga xuddi jamoat binolariga bo‘lganidek, transportvositalariga servis xizmati ko‘rsatish binolari uchun xuddi ishlab chiqarishbinolariga bo‘lganidek) aniqlanadi. Er ustida joylashgan rezervuarlar(idishlar)ni sovutish uchun zarur bo‘lgan umumiy suv sarfini kamida 15 l/s deb qabul qilish lozim.
Aholi yashash punktlaridan tashqarida joylashgan AGTKS va suyuq yoqilg‘i
saqlash AYOQS uchun quyidagi hollarda tashqi yong‘in o‘chirish suv ta’minotini nazardatutmaslik mumkin: agar, faqat ikki devorli yoki er osti rezervuarlari bo‘lgan, umumiy sig‘imi 40 m3 dan ortiq bo‘lmagan suyuq yoqilg‘i saqlash AYOQSlarida;agar, AGTKS yoki suyuq yoqilg‘i uchun belgilangan AYOQS larda servis xizmat ko‘rsatish xonalari bo‘lmaganida.Bunday AYOQSlarda qo‘shimcha statsionar (ko‘chmas) yoki ko‘chma yong‘in o‘chirgichlarni
nazarda tutish lozim. Qo‘shimcha yong‘in o‘chirgichlarning turi va soni hududiy yong‘in xavfsizligi bo‘linmalari bilan kelishgan holda aniqlanadi.
V (solishtirma yong‘in yuklamasi 181 MDj/m2 ortiq bo‘lmagan) va D
toifasiga mansub xonalar, mexanizatsiyalashtirilgan yuvish va sutka davomida odamlar bo‘ladigan xodimlar uchun belgilangan xonalardan tashqari hamma xonalar avtomatik yong‘in signalizatsiyasi qurilmalari bilan jihozlangan bo‘lishlari kerak.Maydoni 20 m2 dan ortiq (solishtirma yong‘in yuklamasi 1401 MDj/m2 va undan ortiq bo‘lgan) bo‘lgan yong‘in xavfi bo‘yicha V toifasiga mansub (transport vositalariga servis xizmati ko‘rsatish va maydoniga bog‘liq bo‘lmagan holda EAS va YOS bo‘lgan ombor xonalari) hamda ko‘p yoqilg‘ili AYOQS, AYOQS texnologik tizimiga qarashli, ichida siqilgan tabiiy gaz va suyultirilgan uglevodorodli gazni so‘rishuzatish uchun belgilangan jihozlar joylashgan AGQS yoki AGTKS xonalari avtomatik
yong‘in o‘chirish qurilmalari bilan jihozlanishlari zarur. EAS va YOS sotish uchun belgilangan savdo zallarini avtomatik yong‘in o‘chirish qurilmalari bilan jihozlash zaruriyatini aniqlashda, ularni ombor xonalariga tenglashtirish lozim.Avtomatik yong‘in o‘chirish qurilmalari sifatida o‘zi ishlab ketish rejimida bo‘lgan yong‘in o‘chirish modullarini qo‘llashga ruxsat beriladi.YOqilg‘i tarqatish kolonkalarini o‘zi ishlab ketadigan yong‘in o‘chirgichlarbilan jihozlash tavsiya etiladi.
Ko‘p yoqilg‘ili AYOQS qaerda joylashishiga bog‘liq bo‘lmagan holda tashqi
yong‘inga qarshi vodoprovod bilan ta’minlanishi kerak.Transport vositalari yoqilg‘i baklarini SUG bilan to‘ldiradigan AYOQSlar yuqori bosimli yong‘inga qarshi vodoprovod bilan ta’minlanishlari kerak.
Hududiy yong‘in xavfsizligi bo‘linmalari bilan kelishgan holda tashqi
yog‘inni o‘chirishga va ustidan quyib sovutishga suvning berilishi nasos stansiyasi yordamida umumiy sig‘imi 200 m3dan kam bo‘lmagan, AYOQSdan 200 metrdan ortiq bo‘lmagan masofada joylashgan yong‘inga qarshi suv havzasi yoki rezervuaridan amalga oshirilishi kerak. Tegib bo‘lmaydigan yong‘inga qarshi suv zahirasini tiklash uchun zarur bo‘lgan vaqt 24 soatdan ortiq bo‘lmasligi kerak.Ombor maydonida er ustida joylashgan ichida SUG bo‘lgan jihozlarni va avtotsisternani yong‘in holatida sovutilishini ta’minlash uchun,belgilangan jihozustki yuzasiga suv oqizib sovutish tizimining o‘rnatilishini nazarda tutish lozim.Suv oqizib sovutish tizimi operatorlar xonasidan (masofadan) ishgatushiriladigan bo‘lib AYOQS yong‘inga qarshi vodoprovod tizimiga ulangan bo‘lishikerak.Suv oqizib sovutish tizimining joylashishi va konstruktiv bajarilishi, uning
yong‘inning issiqlik nurlanishi ta’siriga bardoshliligini ta’minlashi kerak.Suyuq yoqilg‘i saqlash AYOQSda tashqi yong‘in o‘chirish uchun bo‘ladigan suv
sarfi, binolarni o‘chirish uchun zarur bo‘lgan suv sarfining eng katta (maksimal)miqdori va SUGli avtotsisterna, er ustida joylashgan ichida SUG va siqilgan tabiiy gaz bo‘lgan jihozlarni sovutish uchun zarur bo‘lgan umumiy suv sarfini o‘zichiga olgan yig‘indi sifatida hisoblash yo‘li bilan aniqlanadi.Avtotsisternani er ustida joylashgan ichida SUG va siqilgan tabiiy gaz bo‘lgan jihozlarni sovutish uchun zarur bo‘lgan suvning uzatilish unumdorligi quyidagicha qabul qilinadi:Avtotsisterna yuzasi uchun -1 m2 himoyalanayotgan yuzaga 0,1 l/s;sig‘imlar, ballonlar, shtutserlar va saqlovchi klapanlarini hisobga olgan holda, funksional jihozlar, quvurlar tutashgan joylardagi bekitish armaturalari, quvurlar va nasoslar xonasining jihozlari joylashgan joy uchun-1m2 himoyalanayotgan yuzaga 0.5 l/s. Sovutish uchun berilayotgan suvning hisobiy vaqti 60 daqiqadan ortiq deb qabulqilinadi.Siqilgan tabiiy gaz va SUG ishlatiladigan xonalar avtomatik yong‘in signalizatsiyasi bilan jihozlanishlari zarur.AYOQS xonasida yong‘in signalizatsiyasi ishlab ketganida avtomatik tartib (rejim)da quyidagilar:sutka davomidv odam bo‘ladigan AYOQS operatorlar xonasida yong‘in haqidasignal berilishi;rezervuar (idish)larning yoqilg‘i bilan to‘ldiri operatsiyalariningto‘xtatilishi;SUGni rezervuarga va SUG bug‘larini ATSning bo‘sh hajmiga uzatish quvurlarigao‘rnatilgan bekitish armaturalarining yopilishi; hamma yoqilg‘i tarqatish kolonkalari va kompressor jihozlarining o‘chirilishita’minlanishi kerak.
