Geografiyasi

Sanoat  ishlab  chiqarish  hududlari  ikkinchi  avlod  hududlari  hisoblanadi. 
Ular erkin savdo hududlariga faqat tovar emas, kapital ham olib kiritilishi va ularda 

---

199 
 
faqat savdo bilan emas, balki ishlab chiqarish faoliyati bilan ham shu g’ullanilishi 
oqibatida erkin savdo hududlarining evolyutsiyasi natijasida vujudga keladi. 
Sanoat  ishlab  chiqarish  hududlari  maxsus  boj  rejimiga  ega  bo’lgan 
hududlarda  tashkil  qilinadi.  Ularda  eksport  uchun  yoki  import  o’rnini  bosuvchi 
tovarlar ishlab chiqiladi. Bu hududlar sezilarli soliq va moliyaviy imtiyozlarga ega 
bo’ladilar.  
Eksport  ishlab  chiqarish  hududlarini  tashkil  qilish  mantiqi  rivojlanayotgan 
mamlakatlar iqtisodiyoti bilan belgilangan edi. O’tgan asrning 60-yillari o’rtalarida 
bu  yerda  sanoat  eksportini  rag’batlantirish  va  xorijiy  kapital  oqimi  yordamida 
bandlik darajasini oshrish zaruriyati tug’ilgan edi. 
Texnika  kiritish  hududlari  uchinchi  avlod  hududlari  hisoblanadi  (70-80-
yillar).  Ular  stixiyali  tarzda  hosil  bo’ladi  yoki  maxsus  ravishda  davlat  yordamida 
yirik  ilmiy  markazlar  atrofida  tashkil  qilinadi.  Ularda  yagona  soliq  va  moliyaviy 
tizimdan  foydalanuvchi  milliy  va  xorijiy  tadqiqotchilik,  loyixa,  ilmiy-ishlab 
chiqarish firmalari jamlanadi. 
Eng  ko’p  texnika  kiritish  hududlari  AQSh,  Yaponiya,  Xitoyda  faoliyat 
ko’rsatmokda.  AQShda  ularni  texnoparklar,  Yaponiyada-texnopolislar,  Xitoyda-
yangi va ilg’or texnologiyalar hududi deb ataladi. 
Jahonda  eng  mashhur  va  AQShda  eng  yirik  “Silikon  Vodiysi”  nomli 
texnopark  jahon  hisoblash  texnikasi  vositalari  va  komp’yuterlar  ishlab 
chiqarishining  20  %ini  beradi.  Umuman  AQShda  80  dan  ortiq  bunday  hududlar 
mavjud. Yaponiyada mahsus hukumat dasturlari doirasida ilg’or ilmiy tashkilotlar 
asosida  yigirmaga  yaqin  texnopolislar  tashkil  qilingan.  Xitoyda  ham  bunday 
hududlar  odatda  davlatning  ilm  va  texnikani  rivojlantirish  rejalarini  amalga 
oshirish paytida tashkil qilinadi. 90-yillarning o’rtalaridan boshlab Xitoyda 50 dan 
ortiq yangi va ilg’or texnologiyalarni rivojlantirish hududlari ishlamoqda. 
Turli  moliya-iqtisodiy,  sug’urta  va  boshqa  xizmatlar  ko’rsatuvchi  firma  va 
tashkilotlar  uchun  tadbirkorlik  faoliyatining  imtiyozli  sharoitlari  yaratiladigan 
hududlar servis hududlari deb ataladi.