Geografiyasi

 
Reja: 
Reja: 
4.1. Tabiiy sharoit haqida tushuncha. 
4.2. Tabiiy shart-sharoitlarning insonlar hayoti va xo’jalik faoliyatiga ta’siri. 
4.3. Tabiiy resurslarning asosiy turlari va ularning klassifikatsiyasi. 
 4.4. Qayta tiklanadigan va tiklanmaydigan resurslar. 
 4.5. Tabiiy resurslarga iqtisodiy baho berishning nazariy asoslari. 
 4.6.  Landshaftlar va ularni iqtisodiy geografik o’rganish. 
Tayanch  so’zlar:  resurs,  tabiiy  resurslar,  tabiiy  muhit,  tugaydigan  va 
tugamaydigan  resurslar,  tiklanadigan  va  tiklanmaydigan  resurslar,  iqtisodiy 
landshaft. 
Jamiyat  va  insoniyat  hayoti  rivojlanishi  tarixida  tabiiy  shart-sharoitlar 
muhim rol o’ynagan va bugungi kunda bu jarayonlar yanada kuchayib bormoqda. 
Ilmiy-texnika  inqilobi  (ITI)  insonning  tabiatga  ta’sirini  kuchaytirib,  aks  ta’sirni 
yuzaga  keltirdi.  Biroq,  borgan  sari  inson  bilan  tabiiy  muhit  o’rtasidagi  uzviy 
bog’liqlik yanada murakkablashib bormoqda. 
Insoniyat  o’z  farovonligini  oshirishda  qanchalik  yutuqlarga  erishgan 
bo’lmasin, uning tabiatga bog’liqligi tobora kuchayib bormoqda. Bundan tashqari 
ayrim mamlakat va xalqlarning, ba’zi davrlarda esa butun insoniyatning kelajagi va 
farovonligi to’g’ridan to’g’ri tabiiy omillarga bog’liq bo’lib qolmoqda. 
1980  yillardan  boshlab  siyosiy  va  iqtisodiy  lug’atlarda  an’anaviy  “tabiiy 
resurslar”  tushunchasi  bilan  yonma-yon  “ekologiya”  va  unga  aloqador,  “biologik 
xilma-xillik”,  “landshaftlar  barqarorligi”,  “tabiiy  boyliklar”  tushunchalari 
uchramoqda, biroz oldin ham bular faqat tabiiy fanlarning atamalari hisoblanar edi. 
1992  yilda  Rio-de-Janeyroda  “Atrof-muhit  va  taraqqiyot”  bo’yicha  BMT 
konferentsiyasining  o’tkazilishida  tabiiy  omillar  bir  butunlikda  mamlakatlar  va 
butun  insoniyat  taraqqiyoti  barqarorligining  birinchi  darajali  sharti  ekanligi 
ta’kidlandi. Insoniyat tabiat bilan kurashda nima qilgan bo’lsa, mamlakatlar tarixi 
shuni ko’rsatmoqdaki,  bunday  kurash g’oyat  chuqur,  salbiy  oqibatlarga olib keldi 
va  XXI  asrda  tabiatdagi  salbiy  jarayonlar  yanada  shafqatsizroq,  kuchliroq  bo’lib 
bormoqda.