Geografiyasi

Erkin  savdo  hududi  –  iqtisodiy  integratsiyalarning  boshlang’ich  darajasi 
bo’lib, u mamlakatlarning soliq to’lashda maxsus imtiyoz tartibiga amal qiladigan 
alohida hududidir. Unga kiritilgan tovarlar boj va kvotalar to’lovidan ozod etiladi 
va bojxona nazoratidan xoli bo’ladi. Bunda har bir davlat shaxsiy savdo-iqtisodiy 
siyosatini  uchinchi  mamlakat  munosabatlariga  ham  o’tkazish  imkoniyatiga  ega. 
Ko’p  hollarda  erkin  savdo  hududlarida  yaratilgan  shart-sharoitlar  tufayli  qariyib 
barcha  mahsulotlar  savdosi  amalga  oshiriladi.  Bundan  faqatgina  qishloq    xo’jalik 
mahsulotlari  mustasno  xolos.  Savdo  hududi  unga  a’zo  mamlakatlardan  biriga 
joylashgan  uncha  katta  bo’lmagan  davlatlararo  kotibiyatda  markazlashishi 
mumkin.  Ammo,  tegishli  hujjatlarga  doir  rahbariyat  davriy  yig’ilishlarda  o’z 
taraqqiyotining asosiy parametrlariga xayrixoh bo’lib, ularning ba’zilari busiz ham 
o’z savdo faoliyatlarini amalga oshirishlari mumkinligi ayon bo’ladi. 
Erkin savdo hududiga asosan 1960 yilda tashkil etilgan Yevropa erkin savdo 
assotsiatsiyasi  (EAST)  kiradi.  Uning  tarkibida  Avstriya,  Finlayandiya,  Islandiya, 
Lixtenshteyn,    Norvegiya,  Shvetsiya  kabi  bir  qator  mamlakatlar  bor.  Yevropa 
iqtisodiy hududi (1994 y) da esa Yevropa Ittifoqi mamlakatlari hamda Islandiya va 
Lixtenshteynlar mavjud. 
Boltiq  bo’yi  erkin  savdo  hududi  (1993  y)  ga  Estoniya,  Latviya,  Litva 
davlatlari kiradi; 
Markaziy  Yevropa  erkin  savdo  hududi  1992  yilda  tuzilgan  bo’lib,  uning 
tarkibiga - Chexiya, Vengriya, Polsha, Slovakiya mamlakatlari kiradi; 
Shimoliy  Amerika  erkin  savdo  hududi  (1994  y)  a’zolari  bo’lib  Kanada, 
Meksika, AQSh davlatlari hisoblanadi; 
ASEAN  mamlakatlari  erkin  savdosi  haqida    kelishuvi  (1992  y.)  –  Bruney, 
Indoneziya, Malayziya, Filippin, Singapur, Tayland davlatlarini birlashtiradi; 
Iqtisodiy aloqalarning chuqurlashuvi haqida  Avstraliya va Yangi Zelandiya 
savdo kelishuvi (1983 y) tashkil etilgan; 
Bangkok  kelishuvi  (1993y)  –  Bangladesh,  Hindiston,  Koreya  Respublikasi, 
Laos, Shri-Lanka davlatlaridan iborat.