География ва табиий

Учинчи боб бўйича хулосалар
Қишлоқ хўжалиги ишлаб чиқаришини ҳудудий ихтисослашувининг такомиллаштириш учун ҳозирги талабга жавоб бера оладиган, тармоқ таркибини шакллантириш билан бирга, уларнинг интенсив тарзида ривожлантириш ғоят муҳимдир. Андижон вилояти қишлоқ хўжалигида пахтачилик ва ғаллачилик етакчи мавқега эга. Бироқ минтақанинг агроиқлим, ер-сув ва меҳнат ресурслари билан таъминланганлик нуқтаи назардан келиб чиққан ҳолда узоқ йиллар давомида шаклланган қишлоқ хўжалик ихтисослашув йўналишига айрим ўзгартиришлар киритишга тўғри келмоқда.
Қишлоқ хўжалиги тармоқларини ҳудудий ташкил этиш оддий жойлаштиришга кўра фарқ қилади. Бунда барча шарт-шароитлар, хусусан турли тармоқларнинг ҳудудда ўзаро мослашуви назарда тутилиб, иқтисодий жиҳатдан яхши самара беради. Шу боис, агроиқлимий шароитларни ҳисобга олиб қишлоқ хўжалигининг турли тармоқларини тўғри ҳудудий ташкил этиш агрогеографик тадқиқотларнинг асосий мақсади ҳисобланади.
Минтақа сув хўжалиги мажмуасига бюджет маблағлари асосида ажратилган (эксплуатацион харажатлар) маблағнинг 4/5 қисмини электр энергия харажатлари ташкил этади. Бу эса минтақада сув ҳамда ёқилғи-энергетика ресурсларидан самарали фойдаланишни долзарб қилиб қўяди. Муаммолар реаллигини аниқлаш мақсадида ўтказилган социологик эксперт сўрови хулосасига кўра фермер хўжаликлари билан шартнома асосида хизмат кўрсатадиган муқобил машина трактор парки, сув истеъмолчилари уюшмаси, ёқилғи мойлаш маҳсулотлари сотиш, минерал ўғитлар сотиш шахобчалари, минибанклар, зооветеринария, ахборот таъминоти ва консалтинг хизмати, уруғчилик каби хизмат кўрсатиш соҳаларида вужудга келган муаммолар аниқланди.

ХУЛОСА

Андижон вилоятида сабзавотчиликнинг шакллантиришда минтақа иқтисодиётининг таркиби, ихтисослашган тармоқлар мажмуининг тугалланганлиги, инвестиция жараёнларининг характери, ишлаб чиқариш ҳажми ва хизмат муддати, инфратузилма иншоатларининг ривожланганлиги, ижтимоий-демографик ва миграцион жараёнлар каби омиллар муҳим аҳамиятга эга. Шунингдек бозорларда мева сабзавот маҳсулотларини кўпайтиришни кенг йўлга қўйиш ва истемолчиларга йетказиб бериш мухим ахамият касб этади. Шу жумладан;
1. Минтақавий товарлар бозорининг конъюнктураси иқтисодий ҳолатнинг таснифи ҳамда у ёки бу товарларни ишлаб чиқариш, айирбошлаш, ва истеъмол қилишнинг тенденциялари ва истиқболларини ифодалайди. Конъюнктурани ўрганиш ички ва ташқи бозорларда маҳсулот ишлаб чиқариш ва сотиш; йетакчи саноат ва савдо фирмаларининг фаолияти; ишлаб чиқариш ва товар алмашиш соҳасида ихтисослашув ва бирлашув; молиялаш ва кредитлаш; нарх белгилаш; минтақада ишлаб чиқариш ва истеъмол ривожланишининг истиқболлари каби жараёнларнинг иқтисодий йўлга қўйиш ва тартибга солишни ўз ичига олади.
2. Минтақавий истеъмол товарлари бозорининг ривожланишини баҳолаш учун аҳолининг ижтимоий таркиби (даромадларнинг манбалари, даражаси, тақсимланиши), демографик таркиби (оилалар сони, эркак ва аёллар сони, турли авлод вакиллари), ҳаридорлар талаби (товарни ҳарид қилиш э?тимоллиги), сотувчилар таклифи (мумкин бўлган сотиш даражаси) ҳамда умумий иқтисодий ҳолатнинг эксперт баҳолари, ишлаб чиқаришни ривожлантириш истиқболлари ва бошқалар ҳақидаги маълумотлардан фойдаланилади.
3. Минтақавий бозорларни Узоқ муддатли ривожлантиришни илмий асослаш учун стратегик мақсадларни ишлаб чиқиш ва устувор йўналишлар ва воситаларини аниқлаш зарурдир ва булар қуйидагиларда ўз ифодасини топади;

• 
  фан-техника тараққиётининг тенденциялари; минтақалараро бозор алоқалари;
  
• 
  аҳолининг турмуш даражаси ва ижтимоий соҳанинг ривожланиши каби кўрсаткичларни ўз ичига олган ижтимоий-иқтисодий ривожланишнинг истиқбол кўрсаткичларига асосланиши керак деб ҳисоблаймиз.
  

4. Андижон вилоятида йирик ирригация тизимларини барпо қилиш ХХ асрнинг 30-йилларидан бошланди. Кейинги йилларда ҳам янги ерларни ўзлаштириш ишлари юқори суръатда давом эттирилди. Сув омборлари селхоналар насос станциялари, очиқ ва ёпиқ коллекторлар, вертикал дренажлар тизими яратилди.
5. Норин-Сирдарё ирригация тизимлари ҳавза бошқармаси ҳудудида сув ресурсларидан самарали фойдаланиш билан боғлиқ муаммоларни қуйидагича гуруҳлаштириш мақсадга мувофиқ:
а) Техник - технологик муаммолари суғориш тизимида фойдаланиладиган гидротехник иншоотларда сувларининг меъёрий кўрсаткичлардан ортиқча исроф бўлиши ва маълум қисмини ер остига сингиб кетишида, экин майдонларида сувларни ортиқча ишлатилиши орқали йўқотилишида, экин ерларининг текисланиш даражасини техник-технологик меъёрларга мос келмаслиги ифодаланади;
б) Иқтисодий муаммолар жуда мураккаб ва кўп қирралидир. Бевосита ер ва ер фондидан самарали фойдаланиш, ерларнинг мелиоратив ҳолатини яхшилаш, ирригацион (суғориш) ва дефляция (шамол) эрозиясига қарши чора-тадбирларни амалга ошириш, иқтисодий тежамкор усулларни қўллаш шунингдек, ер ости сувларининг кўтарилиш динамикаси, минераллашув даражаси, тупроқларнинг шўрланиши ва иккиламчи шўрланиши, тупроқ бонитети ва уни яхшилаш тадбирлари, суғориш тизимидаги муҳандис, техник ва ишчилар иш хақлари ҳамда ижтимоий муҳофаза масалалари, молия-кредит муносабатлари билан боғлиқ иқтисодий механизмларни такомиллаштириш мақсадга мувофиқдир.