Гeoгрaфия

1.
Алғашқы iске қосылған газ кендерiн география дәптерiңе жаз.
2.
Газ құбырлары қай қалаларға қайсы кеннен жеткізілуін картадан анықта.
3. 
Мұнай алынатын кендердi картадан анықта.
4. 
Газ бен мұнайды өңдеу кәсiпорындарын орналастыру қандай жалпылыққа ие?
?
Газ 
Газ конденсаты
Мұнай
Құрылып жатқан ГКМ
Қолданыстағы ГӨЗ
Қолданыстағы МӨЗ
Аймақтар
Үстірт
Бұхара-Хиуа
Оңтүстік-батыс Хисор
Сұрхандария 
Ферғана
ТАШКЕНТ
Шыршық
Наманган
Ферғана
Самарқант
Бұхара
Қаршы
Терміз
Үргеніш
Нөкіс
http://eduportal.uz

---

38
K
Ө
MIР 
Ө
НЕРК
Ә
СIБI
Бұл өнеркәсiптiң құрамында бiрнеше көмiр 
кенi бар. Ондағы көмiр қоры 2 млрд. тоннаны 
құрайды. Алғашқы көмiр Ангрен кенiнен 1950 
жылдары қазып алынған. Көмiр кенi жер бетіне 
жақын орналасқан. Онда көмiрдiң 9/10 бөлiгi 
ашық әдiсте қазып алынуда (27-сурет).
Ашық әдiспен әрбiр шахтёрдің қазып алатын 
көмiрі шахта әдiсiнде қазып алынатыннан 6 есе 
өнiмдi болады. Сонымен бiрге, карьер (бассейн) 
қанша үлкен болса, қаражат сонша аз болады. Ангрен 
көмiрi сапасы төмен – қоңыр көмiр болып табылады. 
Әйтсе де, Өзбекстандағы басқа көмiр кендерiне 
қарағанда көмiр қоры үлкен және тұтынушыға 
жақын әрi жер бетiне жақын орналасқандықтан 
көмiр қазып алу жедел өстi. Көмiрдiң негiзгi бөлiгi 
кен маңындағы ЖЭС-те қолданылады. Ал бiр бөлiгi 
жердiң астында газға айналдырылады. Көмiрдiң 
құрамында сирек кездесетiн және бытыранды элементтер мен көптеген 
бентонит кездеседi, ал олардан бiржолата пайдалану кеннiң тиімділiгiн одан 
әрі арттырады. Бiрақ көмiр ашық әдiсте қазып алынуының салдарынан 
үлкен-үлкен жер майдандарын кеннiң қалдықтары толып, түтiн мен күлден 
ауыл шаруашылығы үлкен зиян көруде.
Мұндай жағымсыз жағдайдың шарасы ретiнде көмiр өнеркәсiбiнен 
зиян көрген аумақтар 
рекультивация
жасалуда, яғни қайта қалпына 
келтiрiлiп жатыр, шахталардың қалдықтарынан пайда болған 
төбешiктердi өсiмдiктермен қаптау, көмiрдi құбырлар арқылы тасу 
шаралары қарастырылуда.
Сұрхандария облысының Сариосиё ауданында 1950 жылы Шарғұн 
көмiр кенi iске қосылған. Кендегi көмiр жоғары сапалы таскөмір 
болып, шахта әдiсiнде қазып алынады. Көмiрдiң майдасы алынған 
жерде брикет жасалады.
Брикет
– көмір ұнтағын қысыммен немесе жабысқақ затқа 
араластырып шар пішініне келтірілген өнім. 
Көмiр таулардан асып өткен ұзындығы 17 км-ден астам аспалы сым 
жол арқылы темiр жолға жеткiзiп берiледi. Ангрен, Шарғұн және Байсын