Geografiya

Topshiriqni bajarish tartibi: mavzuli kartalar tuzishda eng ko‘p ishlatiladigan usullar kartodiagramma va kartogramma bo‘lib, shu usullar yordamida mavzuli kartalar tuzish yo‘llarini ko‘rib chiqamiz. Har bir usulda karta tuzish uchun maxsus mazmun tushiriladigan kartografik asos tayyor-lanadi. Dastlab kartaning masshtabi aniqlanadi va bunda tas-virlanayotgan mazmunning murakkabligiga, kartani kimlar uchun mo‘ljallanganligiga va tasvirlanadigan usulga e’tibor qaratiladi.

Topshiriqni bajarish bo‘yicha ko‘rsatmalar. Biz res-publikamizning 1:7,5 mln. masshtabli kartasini tuzmoqchimiz. Agar iloji bo‘lsa, sotuvdagi kontur (yozuvsiz) kartadan foydalanamiz, bo‘lmasa o‘zimiz qo‘limiz bilan karta asosini chizib olishimiz mumkin (A.Asomov, T.Mirzalievning “Topo-grafiya asoslari va kartografiya”. Toshkent., 1985 yilda nashr qilingan kitobining 149-betiga qarang). Geografik asosda Qoraqolpog‘iston Respublikasi va viloyatlarni chegaralari, markazlari, yirik daryolar – Amudaryo, Sirdaryo, Zarafshon, CHirchiq, Qashqadaryo, Surxondaryo va boshqalar, yirik suv ombor-lari, asosiy temir yo‘l va avtomobil yo‘llari tasvirlangan bo‘lishi kerak. Geografik asos tayyor bo‘lgandan so‘ng, tasvir-lanadigan mazmunni ko‘rsatuvchi legenda (karta mazmunini tasvirlashda ishlatiladigan shartli belgilar tizimi) ishlab chiqiladi.

K
artaning legendasi aniq, qisqa, tushunarli bo‘lishi lozim, chunki kartaning mazmunini o‘qish uchun dastlab legendaga murojaat qilinadi. Qabul qilingan shakllar sodda, o‘qishga, taqqoslashga va ba’zan o‘lchashga ham oson bo‘lishi kerak.

a) O‘zbekiston Respublikasining har yili chop etiladigan statistik to‘plamidan foydalanib, respublikamizda viloyatlar bo‘yicha etishtirilgan paxta hosildorligining 1:7,5 mln. masshtabdagi mavzuli kartasini kartogramma usulida tuzish.