Geografiya

Adabiyot va qo‘llanmalar

1. 
   Saliщev K.A. Kartografiya. – M., «Vыsshaya shkola», 1971, s. 186-201.
   
2. 
   Safarov E.YU., Prenov SH.M. tabiiy kartalarni loyihalash va tuzish. – Toshkent.: “Universitet”, 2011.
   

21- Topshiriq.Mavzuli kartalar orqali ob’ektlar hajmini hisoblash
Topshiriqdan maqsad: hodisalarning hajmini aniqlash uchun kartometrik usullardan birortasini qo‘llashni bilib olish, mavzuli kartalar orqali nuqtali paletka yordamida ob’ektlar hajmini aniqlashni o‘rganish.
Topshiriqni bajarish uchun variantlari 15-jadval

Vari-ant №	Atlaslarning nomi	Hodisaning nomlanishi	Bet
1 2 3	Irkutsk viloyati, 1962 Saxalin viloyati, 1967 Saxalin viloyati, 1967	Qor qoplami hajmi Daryolarning o‘rtacha yillik oqimi hajmi Daryolarning yillik er osti suvlari bilan ta’minlanganlik hajmi	64 87 88
4	Murmansk viloyati, 1971	O‘rtacha yillik yog‘in miqdori hajmi	9
5	Armaniston, 1961	Qor qoplami o‘rtacha hajmi	29
6	Ozarboyjon, 1963	Yilning issiq vaqtidagi yog‘ingarchilik hajmi	49
7	Ozarboyjon, 1963	Daryo havzasidan yillik suv bug‘lanishi hajmi	55
8	Sankt-Peterburg viloyati, 1964	Yillik yog‘ingarchilik hajmi	20
9	Antarktika, 1966	Drigalsk oroli muzliklari qoplami hajmi	157
10	Antarktika, 1966	Ross muzligi tizmasi hajmi	171
11	Dunyoning tabiiy geografik atlasi, 1964	Viktoriya ko‘li hajmi	56
12	O‘zbekiston atlasi, 1982	YOg‘ingarchilik hajmi	67
13	O‘zbekiston er usti suvlari atlasi, 2007	Daryolarning o‘rtacha yillik oqimi	18-19

Topshiriqni bajarish bo‘yicha ko‘rsatmalar.

1. 
   Hajmni hisoblash uchun dastlab mavzuli kartadan shaffof qog‘ozga hudud chegaralarini belgilash va o‘rganilayotgan hodisaning izoliniyalarini chizib olish talab qilinadi.
   

2. Millimetrli qog‘ozdan foydalangan holatda shaffof qog‘ozda R qiymatga teng olti burchakli nuqtalar to‘rini tuzish, bunda R qiymati maqsadga muvofiq tarzda 1,0, 1,2 yoki 1,5 smga teng deb qabul qilinadi.

3. 
   Interpolyasiya yo‘li bilan kartada paletkaning har bir nuqtasi uchun hodisaning qiymatlarini aniqlash.
   
4. 
   Hudud bo‘yicha Z qiymatlari yig‘indisi hisoblanadi. Nazorat uchun yig‘indi dastlab paletka qatorlari bo‘ylab va so‘ngra ustunlar bo‘ylab topiladi.
   
5. 
   Kartada tasvirlangan ob’ektning hajmi (V) quyidagi formula bilan hisoblab topiladi:
   

Bu erda, 0,866 R – elementar oltiburchakning maydoni, uning markazi paletka nuqtasi hisoblanadi;

– kartadagi barcha nuqtalar qiymatining yig‘indisi.

– qiymatlar metr yoki km hisobida, hajm esa (V) m³ yoki km³ hisobida ifodalanadi.

Ishlar natijalari kartada berilgan nuqtalar va hisob-langan hajmlar bo‘yicha nusxada bajariladi.