Geografiya fani o’quvchisi

Yakuniy qism uyga vazifa va adabiyotlar

Download 390,3 Kb. bet 11/119 Sana 23.01.2022 Hajmi 390,3 Kb. #402729

Bog'liq
Geografiya fani o’quvchisi qurbonboyeva hanifaning-fayllar.org

Bu sahifa navigatsiya:

• Yangi mavzu bayoni.

Yakuniy qism uyga vazifa va adabiyotlar	5	` O quvchilarni baholash va baholarni izohlash. 3-mavzu. 20-22, 23-29,30-31-betlar.2. 6-7-8-9-10-11-12-13-14-rasmlarni o’rganish . 3.Savol- javob. 4.Dunyo mamlakatlarini o’rganish.	Ma’ruza Muhokama Eslatma
O`quv jurnali, kitob

Yangi mavzu bayoni.

Tabiiy geografik jarayonlar deb tabiiy va sun’iy omillar ta’sirida sodir bo’ladigan jarayonlarga aytiladi. Tabiiy geopgrafik jarayonlar tog’ jinslarining yemirilishida tog’ jinslari fizik holatining o’zgarishida, yer yuzasi relyefining shakllanishi va o’zgarishida, vulkan va zilzilalar sifatida, atmosvfera hodisalari rivojlanishida namoyon bo’ladi. Tabiiy geografik jarayonlar rivojlangan hududlarda turli xil inshoatlarni joylashtirish, qurish va ishlatishda ma’lum bir qiyimchiliklar tug’iladi shuning uchun tabiiy geograffik jarayonlar rivojlangan va tarqalgan joylarda turli xil inshoatlar qurishning ilmiy asoslarini ishlab chiqish muammosi vujudga kelmoqda.

Zilzila, vulkan, sel, surilma, ko’chki, botqoqlanish, ko’p yilik muzloq, qurg’oqchilik, o’pirilma, tarqalgan joylarda qurilish ishlari olib borish uchun hozirgi paytda maxsus qoidalar, yo’riqnomalar isahlab chiqilgan.

Tabiiy geografik jarayonlar tabiiy va sun’iy omillar ta’sirida vujudga keladi va rivojlanadi. Tabiiy omillar o’z navbatida ikki katta guruhga bo’linadi: Yerning ichki kuchlari bilan bog’liq bo’lgan jarayonlar va tashqi kuchlar yoki tashqi omillar bilan bog’liq bo’lgan jarayonlar.

Yerning ichki kuchlarini endogen (yunoncha “endo” – ichki, “genos” kelib chiqish ) kuchlari deb ataladi. Ular ta’sirida vulkanlar otiladi, zilzilalar sodir bo;ladi. Bunday jarayonlar endogen jarayonlar deb ataladi. Tashqi omillarning ekozgen(yunoncha “exo”- tashqi, “genos” – kelib chiqish)omillar yoki kuchlar deb ataladi. Tashqi kuchlar ta’siridavujudga kelayotgan jarayonlar ekozgen jarayonlar deb ataladi. Bunday jarayonlar Quyosh issiqligi, og’irlik kuchi, yer osti va usti suvlari hamda organizimlar ta’sirida vujudga keladi, rivojlanadi. Ekozgen jarayonlariga nurash, eroziya, qirg’oqlarning yemirilishi, muz va shamolning ish kabi hodisalari ham kiradi.

Sun’iy omillar antrapogen yoki tehnogen omillar deb ham ataladi. Ularga insonning turli xil xo’jalikfasoliyati kiradi.:qishloq xo’jaligi, suvxo’jaligi, tog’-kon sanoati, metallurgiya, shahar qurilishi, transport va boshqalar. Suniy omillar ta’sirida antrapogen yoki texnogen jarayonlar sodir bo’ladi. Bunday jarayonlarga surilmalar, yer yuzasining cho’kishi, o’pirilishlar, yer osti suvkari sathining ko’tarilishi yoki pasayishi, daryo va ko’llarning qurishi, yangi sv havzalarining vujudga kelishi, yerlarning sho’rlanishi kiradi. Mazkur jarayonlar xalq xo’jaligiga katta zarar yetkazadi.

Zilzilalar. Sizga ma’lumki, Yer po’sti juda ulkan palaxsalardan, ya’ni letofera pilitalaridan iborat . Bu litosfera pilitalari , doimo harakatda, ular bir-biri bilan o’zaro to’qnashib turadi. Ikki litosfera plitasi to’qnashgan joylarda tez –tez vulkan vca zilzilalar sodir bo’lib turadi. Bunday mintaqalar siysmik mintaqalar deb ataladi.

Yer yuzasida ikkita asosiy siysmik mintaqa mavjut: 1.Tinch okean siysmik mintaqasi; 2. Yevropa -Osiyo siysmik mintaqasi. Mamlakatimiz O’zbekiston Yevropa-Osiyo siysmik mintaqqasida joylashgan. Shu sababli, mamlakatimizda ayrim yillari kuchli zilzilalar sodir bo’lib turadi. Masalan, 1902-yilda Andijonda, 1932-yilda Tomdibuloqda, 1946-yilda

Chotqolda, 1959-yilda Burchmullada, 1966-yilda Toshkentda, 1976-yilda Gazlida, 1980-yilda Nazarbekda va boshqa joyda zilzilalar sodir bo’ladi.

Download 390,3 Kb.

Do'stlaringiz bilan baham: