География ҳӘм тәбийий ресурслар факультети экономикалық ҲӘм социаллық география кафедрасы

6. Илим-изертлеў жумысларын алып барыў
методологиясы менен танысыў
Илимий жумысларды алып барыў дәслеп режелестириўден басланады.
Жоба төмендеги тәртипте дүзиледи:
1. Таярлық жумыслары;
2. Илим изертлеў жумысларын орынлаў;
3. Илимий мақала ҳәм диссертация текстин таярлаў;
4. Диссертацияны техникалық безеў;
5. Диссертацияны рәсмийлестириў ҳәм қағаз вариантта шығарыў;
6. Қорғаўға таярлаў;
8. Қорғаў.

Илим изертлеў жумысларын өткериў

1. Улыўма методикалық мәселелер;
2. Илимий алдынан көре алыўдың тийкарғы қураллары;
3. Илимий излениўлердиң өзгешеликлери;
4. Илим изертлеўде моделлестириў;
5. Илим изертлеў логикалылығы.
Илим изертлеў жумысын орынлаў басқышлары:
1. Илим изертлеў жумысын орынлаў режесин дүзиў;
2. Илимий әдебиятлар менен ислеў;
3. Бақлаў мағлыўматларын топлаў;
4. Мағлыўматларды қайта ислеу ҳәм улыўмаластырыў;
5. Эксперементал изертлеўлер;
6. Методологиялық изертлеўлер;
7. Анализли изертлеўлер;
8. Есаплаў аналитикалық изертлеўлери;
9. Тарихий библиографиялық изертлеўлери;
10. Комплекс изертлеўлер;
11. Тийкарғы нәтийжелер, жуўмақлар, усыныс ҳәм пикирлер.


7. Тема бойынша қалалар ҳәм қалашалар ҳаққындағы мағлыўматларды топлаў, қайта ислеў ҳәм оларды бир системаластырыў
Магистрлик диссертация жумысын таярлаўда тема бойынша төменде келтирилген мағлыўматлар топланды, қайта исленди ҳәм бир системаға салынды.
Жер жузинде мыңлаған қалалар бар ҳәм ҳеш бири екиншисине уқсамайды. Олардың барлығын бир ўақытта уйрениў имканияты жоқ. Сол себепли қалаларды турли көрсеткишлерине қарай турлерге (типлерге) ажыратыў жақсы нәтийже береди.
Геоурбанистикада бир қанша қалалар типологиясы ислеп шығылған. Қалаларды географиялық орнына қарай турлерге ажыратыў олардың улыўма экономикалық белгилерин анықлаў имканын береди. Бул тәрепинен олар төмендеги группаларға ажыратылады;
- транспорт жолларында жайласқан қалалар;
- ири таў-кән районларында жайласқан қалалар;
- дәрия бойы қалалары
- интенсив суўғармалы дийханшылық районларында жайласқан қалалар;
- теңиз бойы қалалары;
- қайта ислеўши санаат районларында жайласқан қалалар ҳ.б;
Қалалар өз көлемине қарап ең алды менен 3 категорияға бөлинеди; улкен, орта ҳәм киши. Бирақ, бул тусиниклер тарийхый – географиялық көз-қарастан салыстырмалы есапланады. Мысалы, бир ўақытлар ири есапланған қала ҳәзирги дәўирде бундай болмайтуғынлығы анық.
Ҳәзирги кунде ири яки улкен қалалар халқы 100 мың адамнан артық, орта қалаларда 50-100 мың ҳәм киши қалалардың ҳәр биринде кеминде 50 мың адамға тең халық болыўы керек. Бундай классификация әпиўайы ҳәм бәршеге тийисли есапланады. Арнаўлы илимий изертлеўлерде болса қалалар классификациясы адеўир кең турленген болады;
Халық саны 10 мыңға шекем болса – майда қала
10-20 мың – киши қала
20-50 мың – «ярым орташа» қала
50-100 мың - орташа қала
100-250 мың – улкен қала
250-500 мың – ири қала
500 мың-1 млн – ең ири қала
1 млн ҳәм оннан артық болса – миллионер қала.
Қалалар классификациясында «биринши» ҳәм «екинши» қала тусиниклери бар, мәселен, Өзбекстанның биринши қаласы оның пайтахты Ташкент болса, оның екинши дәрежесиндеги қала Самарқанд есапланады(ҳәзирги кунде бул орынға Наманган көтерилмекте).
Улыўма, республикамызда 18 «жуз мыңлық»тан өткен ири қалалар бар, оған Бекабад қаласыда жақынласып тур.