География ҳӘм тәбийий ресурслар факультети экономикалық ҲӘм социаллық география кафедрасы

3. Г.Н.Озерова ҳәм В.В.Покшишевский “География мирового процесса урбанизации” атлы китабы менен танысып шықтым. Бул шығарма 1981-жылы баспадан шыққан болып, ол 7 баптан ибарат. Төменде оның бапларына тоқтап өтемиз.
Китаптың басында кирисиў орын алған. Кирисиўде бул китаптың жазылыўы, ондағы мағлыўматлар ҳәм ҳазирги даўирде қала ҳаққындағы мәселе жәмийет раўажланыўының ең зәрур ҳәм актуал мәселелеринен бири екенлиги ҳәм урбанизация инсаният өмирине терең ҳәм ҳәр тәреплеме тәсир көрсететуғын кушли процесске айланғанлығы ҳаққында айтып өтилген.
Китаптың биринши бабы «Урбанизацияның социял-географиялық нызамлықлары ҳәм оның аймақлық көринислери» деп аталып онда «Қала» бул санаат, экономикалық, басқарыў, мәденият, транспорт ҳәм басқа (лекин аўыл-хожалығы емес) ўазыйпаларды ҳәм усыған байланыслы, оның халқының бир бөлими аўыл-хожалығынан басқасында бәнт бодыўы керек екенлиги, қалада жасаўшы халықтың саны менен өлшенетуғынлығы келтириледи.
Шығарманың екинши бабы «Совет аўқамында урбанизация» деп аталып, онда авторлар тәрепинен сол дәўирде мамлекеттиң кейинги санааттың раўажланыўы (санаат ислеп шығарыўы 1928-1976-жылларда 115 есе өсти) қала тармағының тез өсиўине көплеп таза қалалардың пайда болыўы ҳәм бар болған қалаларда халықтың көбейиўи себеп болғанлығын, ҳәммеси болып Совет ҳакимияты жылларында 1979-жылға шекем 1174 таза қала пайда болған. Жәнеде, қала халқының улеси: 1939-жылдың есап-санағына қарағанда - 33%, 1959-жыл 51%, 1979-жыл болса 62% ти қурағаны айтылған.
Китаптың үшинши бабы «Сыртқы Европада урбанизация» деп аталып, онда қала мәдениятының раўажланыўында Европа өз алдына орын тутатуғынлығы айтылады. Дуниядағы биринши қалалар Азияда пайда болсада, биз урбанизация ўатаны сыпатында Европаны есаплаймыз. Буннан тысқары, Европадан Америка, Австралия, Қубла Африка ҳәм дунияның басқа бөлимлерине көширилген. Европаның ең қәдимги қалаларына Жер Орта теңизи бойында эрамыздан алдынғы II мың жыллықта пайда болған Афина, Коринф, Дельфы, Милет: ҳәм кейинирек Марсель, Флоренция, Неаполь қалалары пайда болғанлығын бул бапта көриўимиз мүмкин.
Шығарманың кейинги төртинши бабы «Сыртқы Азияның урбанизациясы» деп аталып, онда Сыртқы Азияда жәҳән халқының ярмынан көби жасайтуғынлығы, улыўма Сыртқы Азияда 700 ден артық ири қалалардың бар екенлиги, оларда халықтың 14% ти жасайтуғынлығы айтылады. Жәнеде, қалалар ҳәм миллионер-агломерациялар 70 ке жақынлағаны, ал базылары Токио, Шанхай, Калькутта қалалары дуниядағы ең ири агломерациялардан есапланатуғынлығы келтириледи.