География ҳӘм тәбийий ресурслар факультети экономикалық ҲӘм социаллық география кафедрасы

Қубла-Шығыс Азияда урбанизацияның экологиялық қәўиплери

Қубла-Шығыс Азия мамлекетлериниң ҳәзирги социял-экономикалық раўажланыў басқышындағы ең актуал тенденциялардан бири бул пойастың келешегин белгилейтуғын урбанизация процессин тезлестириў есапланады. 2050-жылға келип, қала халқының улеси ҳәзирги 42 %тен 65 %ке өсиўи керек. Мақала авторының айтыўынша, Қубла-Шығыс Азиядағы урбанизация процесси бир қатар өзине тән қасийетлерге ийе. Бириншиден, кала халқының регион еллери бойынша бирдей емес болып бөлингенлигин айтып өтиў лазым. Екиншиден, орта қалаларда тез өсиў гузетилмекте. Ушиншиден, Қубла-Шығыс Азия мамлекетлери социял-экономикалық ҳәм системаларда ири қалалар ҳәм алды менене, пайтахтлар елеге шекем устемлик қылмақта. Экономикалық өсиў ҳәм социяллық раўажланыўдың тийкары сыпатында урбанизация аймақ халқының дерлик ярымы ушын қоршаған орталықтың бузылыў қәўипин туўдырады. Қубла-Шығыс Азия мамлекетлери социял-экономикалық раўажланыўы ҳәм сиясий қурамының ҳәр-турлилиги менен олардың қалалардағы ҳәм биринши нәўбетте пайтахтлардағы экологиялық жағдай таңқаларлық дәрежеде уқсас болыр, бул экологиялық машқалаларды кушейттиретуғын улыўма себеплер бар екенлигин билдиреди. Мақалада келтириуинше, биринши нәўбетте урбанизация менен байланыслы машқалалар себепли қозгатылған қалаларда экологиялық кескинлик, ҳәзирги ўақытта кең колемли экологиялық томенлеўдиң көриниси болып, оның себеби кең экономикалық раўажланыў моделин амелге асырыў болып, оны амелге асырыў тәбийий ресурслардан артықша пайдаланыў ҳәм қоршаган орталықтың патасланыўының өсиўи менен бирге болады. Қалаларда экологиялық жағдайдың аўырласыўы коршаған орталықтың жокары дарежеде патасланыўы, халықтың ишимлик суўы дереклеринен пайдаланыў имканиятларының шекленгенлиги, оларды жоқ қылыў ушын толық емес технологиялар менен қатты шығындыларды ислеп шығарыў колеминиң көбейиўи менен жуз берди. Мақалада қалалардың тийкарғы экологиялық машқалалары толығы менен көрип шығылған. Олардың пайда болыў себеплери анализ қылынған ҳам оларды шешиў имканиятлары баҳаланган. Автор соңғы жылларда ҳукиметтиң ең кескин экологиялық машқалаларды шешиўде белгили бир унамлы жылжыўлар болғанына қарамай, калаларда раўажланыў философиясын өзгертпестен жақын келешекте экологиялық жағдайдың сезилерли жақсыланыўына умит етиў мумкин емес деген жуўмаққа келеди