Geoekologiyа fanidan O’quv-uslubiy majmua

Geoekologiya – geografik ekologiya to’g’risidagi fan. Tabiat bilan jamiyat o’rtasidagi munosabatlarning endilikda tobora murakkablashib borayotgani va bu borada bu jarayonning turli oqibatlarini keng miqyosda kengayib borayotgani uning qisqa muxitlarda optimallashtirish vazifasini taqozo etadi. Biosferada insonning tabiat bilan bo’layotgan xo’jalik soxasidagi o’zaro munosabatlarini me’yorga solish, resurslardan tejab-tergab foydalanish, muhitning musaffoligini saqlab qolish, jamiyat rivojlanishini barqarorlashtirishga, aholining sog’lig’ini mustaxkamlashga xizmat qiladi.
Tabiat bilan jamiyat o’rtasidagi munosabat nafaqat inson bilan atrof-muhit, balki butun tirik organizmlar bilan abiotik tabiat o’rtasidagi o’zaro ta’sir, bog’liqlik va harakat ma’nosida tushunish lozim. Chunki o’simliklar bilan xayvonlar orasida o’zaro hayotiy ekologik munosabat hamda ular bilan notirik tabiat orasida o’zaro ta’sir mavjud, lekin bu murakkab ekologik jarayonlar insonning mehnat faoliyati natijasida yanada jiddiylashadi, oqibatda u yoki bu darajadagi vaziyat tarkib topadi, ekologik muvozanat qaltis holga keladi. Gap shundaki, inson xo’jalik faoliyati tufayli ko’p ming yillik ekologik muvozanatni buzilishini tezlashtiriadi, muvozanatning buzilishi natijasida tirik va notirik tabiat orasidagi o’zaro munosabat ham izidan chiqadi. Buning oqibatida qulay ekologik vaziyat boshqa noqulay vaziyat bilan almashadi. Bu hol tirik organizmlar guruxlarini og’ir (jiddiy) axvolga olib keladi.
Tabiiy muhitda ekologik vaziyatlarning murakkablashuvi tabiiy komplekslarning xarakteriga muvofiq ravishda turli daraja va tezlikda sodir bo’lishi mumkin. Bu borada geografik tabiiy komplekslarda bu jarayonlarni o’rganish hamma jihatdan ham ma’qul va zarurdir. Tabiiy komplekslar avvalo tabiiy chegaralangan hududlarni egallaydi, binobarin bir xildagi geografik sharoit hodisalarni ma’lum yo’nalishda bir xil daraja va tezlikda sodir bo’lishini ta’minlaydi. Demak, xudulda ro’y berayotgan ekologik o’zgarishlarni tabaqalashgan tarzda tadqiq etish yuz berayotgan voqelikning aniq sabablarini bilishga yordam beradi. Har bir kompleks ma’lum mazmundagi axborotni beradi, ular turli tuman yoki bir-birlariga yaqin yoxud o’xshash bo’lishlari ham mumkin.