Geoekologiyа fanidan O’quv-uslubiy majmua

Geokomponentyoki eng oddiy tuzilish darajasi. Geokomponentlar bu Yer yuzasidagi nisbatan bir xil xususiyatga ega bo‘lgan moddiy hosilalar birlashmasidir. Asosiy va ikkinchi darajali geokomponentlar ajratiladi. Asosiy geokomponentlarga tog‘ jinslari, havo, suv, o‘simlik va hayvonlar kiradi. Ikkinchi darajali geokomponentlarga esa tuproq, muz, muzloq gruntlar kiradi.Geokomponentlar hosil bo‘lishi, kimyoviy tarkibi va fizik xossa- lariga qarab bir-biridan keskin farq qiladi. Geografik qobiqda ilgari 
aytganimizdek, notirik, tirik va aralash moddalar ajratiladi. Aralash (tirik va notirik moddalar birlashmasi) moddalarga tuproq, muz va muzloq grunt kiradi. Notirik (noorganik) moddalarga asosan tog‘ jinslari kiradi, ular Yer po‘stida keng tarqalgan. Tirik moddalarga 0‘ simliklar, hayvonotlar va mikroorganizmlar kiradi. Ular biosferada keng tarqal-gan.
Geosferali tuzilma darajasi. Geosfera deb, asosan m a’lum bir geotarkibdan tuzilgan Yerning aniq bir qismlariga aytiladi. Geosferalar (geoqobiqlar) konsentrik birbirini ichiga kirgan qatlamlami tashkil qiladi. Geosferalar litosfera, gidrosfera, atmosfera va biosferadan iborat Litosfera zichligi yuqori bo‘lgan va qattiq moddalardan iborat tog‘ jinslaridan tuzilgan. Gidrofera esa suyuq moddalar- 
dan, ya’ni suvdan iborat, atmosfera gazsimon moddalardan iborat. Biosfera esa tirik moddalardan tashkil topgan. Litosfera, gidrosferava atmosfera to'xtovsiz, yaxlit qobiqni hosil qiladi. Biosfera esa tirik mavjudotlar tarqalgan qobiq sifatida yaxlit qobiqni hosil qilmaydi. U boshqa qobiqlar tarkibiga kiradi va yuqorida aytilgan qobiqlaming tutashgan joyida yupqa qatlamni hosil qiladi. Mazkur geosferalar orasida yaxlit qatlam hosil qiladigan asosiy qobiqlar va yaxlit qatlam 
hosil qilm aydigan ikkinchi darajali qobiqlar ajratiladi.Ikkinchi darajali qobiqlarga kriosfera (sovuqlik qobig‘i), tuproq (pedosfera) va boshqalar kiradi.Biosphere Biosfera A r m o s p h c r c Atmosfera Y e r q o b iq la riL ito s fe r a Lithosphere Yer qobiqlarining о ‘zaro bog'liqligi 30