Geodeziya va marksheyderiya

S=400
ming stadiya 
chiqardi.Agar stadiyani 176 m desak, 
S=70 400 
km, stadiyani 150 m desak, 
S=60 
000 
km bo‘ladi. Lekin bu soni mashhur Arastu (384-322) birinchi bo‘lib e’lon 
qilganidan uning nomi bilan yuritiladi. Bu soning qanday topilganligi ma’lum 

---

emas. 
Yer o‘lchamini aniqlashda Evdoks, Dikearx (326-266) yoki Aristarx 
(miloddan 4-3 asroar ilgari) Asvon va Dardanelldagi Lisimaxiya nomli joyni bir 
meridianda yotadi deb, bu shaharlardan ma’lum yulduzga qarab zenit masofani 
o‘lchaganlar. Zenit masofasining farqi meridian aylanasining o‘n beshdan biriga 
teng deb olganlar. SHu vaqt yer aylanasining uzunligi 
S
kuzatish o‘tkazilgan 
shaharlar orasidagi masofa 
S
dan 15 marta katta bo‘ladi, ya’ni 
S=15S
. Ikki shahar 
oralig‘ini 20000 stadiya deb olib (stadiya 176 m), Er aylanasi uzunligini 300 000 
stadiya (52800 km) yer radiusini esa 
R=8400
km chiqarganlar. Buni dastlabki 
gradus o‘lchash usuli desak bo‘ladi. Yerni shar deb, uning o‘lchamini nazariy 
to‘g‘ri aniqlagan olim Iskandariyalik Erotosfen (276-194) bo‘lgan. Erotosfen yer 
o‘lchamini aniqlash uchun Iskandariya (kengligi 31

) bilan Asvon (kengligi 24

) 
shaharlarini bir meridianda yotadi deb, shaharlar orasidagi masofani (
S
) karvonlar 
yurish muddati 5000 stadiyaga teng deb oladi. Asvonda (
A
) yozgi qiyom vaqtida 
quyosh nuri 
QS
(1.1-shakl) quduq tagigacha tushishini va vertikal turgan tayoq 
(gnomon) ning soyasi bo‘lmasligini aniqladi. Bu hol quyosh (
Q
) zenitda (tikka 
tepada) bo‘lib, zenit oralig‘i 0

ga teng ekanini ko‘rsatadi. Xudi shunday vaqta 
Iskandariyada (