Geodeziya laboratoriya

TEODOLIT YURISHIDAGI OCHIQ

VA YOPIQ MASHG‘ULOT JOYINING KOORDINATA ORTTIRMALARINING BOG‘LANMASLIK

XATOSINI HISOBLASH

Yopiq teodolit yurishidagi koordinata orttirmalarining bog‘- langan va bog‘lanmaslik yig‘indi xatosi berilgan: 481,21 m.

Koordinata orttirmalarining bog‘lanmaslik xatosini x o‘qi bo‘yi- cha aniqlang.

+ SD x = + 57 , 2 4 m,

- S D x = - 5 7 , 2 8 m .
U o‘qi bo‘yicha: +S D y = + 1 90 , 70 m,

- S D y = - 1 9 0 , 6 4 m .

Y e c h i s h . Koordinata orttirmalaridagi bog‘lanmaslik xatosini aniqlaymiz:

fx = SDx va fy = SDy,

fx = + 57 , 24 - 57 , 28 = - 0 , 04 m,

y = + 190 ,70 - 190 ,64 = + 0 , 06 m.

15. 
    jadval
    

Variant	x o‘q		y o‘q
	Bog‘langanlik orttirm a yig‘indisi	Bog‘lanmaslik orttirma yig‘indisi	Bog‘langanlik orttirma yig‘indisi	Bog‘lanm aslik orttirma yig‘indisi
	   x(m)	   x(m)	   y(m)	   y(m)
1	843,56	843,69	623,70	623,56
2	605,03	605,10	1027,35	1027,56
3	269,95	270,01	583,44	583,52
4	1125,01	1124,87	495,93	496,10
5	244,15	244,22	734,89	735,03
6	434,10	434,18	202,46	202,37
7	729,93	730,06	831,55	831,62
8	637,12	637,21	430,90	431,01

Agar koordinata orttirmasidagi x va y o‘q bo‘yicha bog‘lan- maslik xato ma’lum bo‘lsa, koordinata orttirmasidagi mutloq (chiziqli) bog‘lanmaslik xatosini aniqlang.

fx = - 0 , 04 m, fy = + 0 , 06 m.

10—O‘.O‘tanov 1 4 5

Teodolit yurishidagi yopiq perimetr p = 418,21 m.

Y e ch i sh. Mutloq bog‘lanmaslik xatosini hisoblash formulasi:

p
f = (fx)² + (fy)²,

p
f =

Mutloq bog‘lanmaslik xatosi:

= 0,072 m.

ⁿ= ^fp = ^{1 ,}

P P : f_p
^{n = 1} = ^{1 .}

418,21: 0,072 5974

Agarda teodolit yurishidagi perimetr p = 500 m ma’lum bo‘lsa, koordinata orttirmalaridagi mutloq bog‘lanmaslik xatosini 20- jad- val bo‘yicha aniqlang.

15. 
    jadval
    

Variant	1	2	3	4	5	6	7	8
fx(m) fy(m)	 0,02  0,04	 0,05  0,04	 0,03  0,05	 0,12  0,16	 0,07  0,11	 0,06  0,14	 0,03  0,04	 0,10  0,06

Yopiq teodolit yurishidagi masofa uzunligi p = 904,09 m. Bog‘-

y
lanmaslik xatoga nisbatan yo‘l qo‘yarlimi? Agar f_x = 0,44 m f

bo‘lsa, koordinata orttirmasiga beriladigan ruxsatnoma ¹

1500

bo‘l-

ganligi sababli, yo‘l qo‘yarli xatoni aniqlang.

Y e c h i s h . Perimetrdagi mutloq bog‘lanmaslik xatosini aniqlaymiz:

f_p =

Nisbatan bog‘lanmaslik xatosi:

= 0,49 m.

n= ^fp = ¹ =

1 ₌ 1 _.

p p: f_p

904,09 : 0,49 1845

Demak, ¹ < ¹ , shunday qilib, yo‘l qo‘yarli xatoga ijozat

beriladi.

1845 1500

1 4 6

Yopiq teodolit yurishidagi bog‘lanmaslik xatoga yo‘l qo‘yarlimi? Jadvaldan aniqlang.

15. 
    jadval
    

Variant	1	2	3	4	5	6	7	8
(m)	 0,03	 0,04	 0,02	 0,10	 0,07	 0,02	 0,12	 0,15
(m)	 0,05	 0,04	 0,06	 0,11	10,05	 0,06	 0,11	 0,14
Teodolit yurishidagi uzunlik P(m)	346,50	320,15	421,15	523,10	431,16	324,17	624,15	739,14
Yo‘l qo‘- yarli xato- ga ruxsat- noma	1 2000	1 1500	1 1500	1 2000	1 1500	1 2000	1 1500	1 2000

y
Yopiq teodolit yurishidagi perimetr 783,15 m, koordinata orttir-

masidagi bog‘ lanmasli k f_x

= -0,47, f

= +0,17 m. Uzunlik masofasi

1-2 d
1-2

= 101,03 m va hisoblangan koordinata orttirmalari

^x1 -2

=+ 4,05 m, y

1 -2

=- 100, 94 m

1
Koordinata nuqtalari: x₁ = +479,87m, y = +752,66.

Koordinata orttirmalaridagi yo‘l qo‘yarli xatoni hisoblang. Agar

1

yo‘l qo‘yarli xatoga ruxsat berilgan bo‘lsa ( ₁₅₀₀ dan oshmagan

holda), to‘g‘rilangan koordinata orttirmalarini va 2 nuqta koordi- natasini hisoblang.

Y e c h i s h . Mutloq xatoni topamiz:

p
f = ,

p
^{f =} (0,47)²+ (0,17)² = 0,50 m.
Mutloq xatoga nisbatan yo‘l qo‘yarli xatoni aniqlaymiz:

n = ¹ =

1 ₌ 1 _,

p: f_p


1566 1500
ruxsat beriladi _ ^{1 < 1} _ .

783,15 : 0,50 1566

1 4 7

15. 
    jadval
    

Variant	1	2	3	4	5	6	7	8
Perimetr p(m)	600	450	800	1050	750	750	950	550
x o‘qi bo‘yi- cha bog‘lan- maslik fx (m)	 0,60	 0,09	 0,40	 0,42	 0,30	 0,60	 0,57	 0,22
y o‘qi bo‘yi- cha bog‘lan- maslik fy(m)	 0,06	 0,18	 0,64	 0,28	 0,45	 0,15	 0,76	 0,33
Ufqiy holatda chiziqning qo‘yilishi d1 2 (m)	100	150	200	150	200	250	150	200
Koordinata orttirmalari
^^x^1 ^2	 74,12	 88,17	 172,62	 137,02	 175,76	 214,29	 128,24	 197,74
 ^y1 2	 67,12	 12135	 101,01	 59,21	 95,43	 128,76	 77,82	 68,95
Koordinatalar x1 y1	 28,57  41,15	 28,44  116,32	 87,24  61,07	 37,84  81,24	 61,44  99,01	 67,32  123,19	 162,61  110,91	 34,61  78,24
Yo‘l qo‘yarli õato	1 1000	1 2000	1 1000	1 2000	1 1000	1 1000	1 1000	1 1000

Koordinata orttirmasiga tuzatma kiritiladi va tuzatmani masofa uzunligiga taqsimlanadi. Bizning misolimizda:

^dx = ^{fx d , dy} =

^fy d ,

12 _p 12 12

_p 12

^dx12

= ^{- 0,47}  101, 03= - 0, 06 m,

783,15

dy_12=

^{+ 0,17}  101, 03= 0,024= 0, 02 m.

783,15

To‘g‘rilangan orttirmani hisoblab, tuzatmani teskari ishora bi- lan yoziladi:

^Dx 1 -2

^{D y} 1 - 2

= + 4 , 05 ( + 0 , 06 ) = + 4 , 11 m.

= - 1 00 , 94 + (- 0 , 02 ) = - 1 00 , 96 m.

2 nuqta koordinatasi quyidagi formula bo‘yicha hisoblanadi:


n n - 1
x = x + D x

1 4 8

n n - 1
y = y + D y


2
x = + 479 , 67 + 4 ,11 = + 483 , 98 m


2
y = + 752 ,66 + (- 100 , 96) = + 651 , 70 .
Yopiq teodolit yurishidagi 2 nuqta koordinatasini hisoblang. Agar perimetr ma’lum bo‘lib, koordinata orttirmasidagi yo‘l qo‘yarli xato aniq bo‘lib, 1-2 masofa uzunligi berigan bo‘lsa, 1 nuqta koordinatasini 22- jadvaldan aniqlang.

6.