Geodeziya laboratoriya

ENSY TARMOQLARI BALLISTIK STRUKTURASI VA SIGNALLARI

Yer sun’iy yo‘ldoshlari tarmoqlari ballistik strukturasini tan- lashda asosan obektlar holatini zaruriy qoplash karraligi va to- pish aniqligi e’tiborga olinadi. Bunda ENSY xizmat ko‘rsatish sferasiga qo‘yiladigan eng ahamiyatli talablar majmuyi o‘z o‘rin holatini real vaqt ichida berilgan xatolikdan oshmaydigan darajada aniqlashdan iborat.

ENSY ballistik tarkibi tarmog‘i yo‘ldoshli radionavigatsiya sistemalari (YRNS) xizmat qiladigan zonaning har bir nuqtasida to‘rttadan kam bo‘lmagan ENSY bo‘lish imkonini ta’minlashi shart. Sistemada va bir orbitada yo‘ldoshlar soni minimal bo‘lishi joy obektlari holatini optimal aniqlash talabi va boshqa qator prin- siplar yo‘ldoshlar radioanvigatsiya sistemalari tarmoq ballistik strukturalarini tanlash asosida yotadi.

GPS yo‘ldoshli radionavigatsiya sistemasi tarkibiga uchta re- zervdagilarni qo‘shgan holda 24 ENSY (1994) kiradi. Yo‘ldoshlar uzoqligi bo‘yicha 120° ga tarqatilgan uch orbital tekislikda teng oraliqda joylashgan (73-

rasm), orbitalar balandligi 20183 (a = 26560) km atrofi- da, orbital ellips ekssentrsiteti 0,1 ga teng.

Orbitaning ekvator tekis- ligiga og‘ish burchagi 60°. Har bir tekislikda ENSY shunday joylashadiki, unda ENSY har bir tekisliklardan ekvator or- qali qo‘shni sharqiy tekislikka oxirgisidan shimolga 40° ol- dinda bo‘ladi (75- rasm). Har bir tekislikda 8 tadan yo‘ldosh

^{bo‘lib, birinchi, uchinchi va} 75- rasm. ENSY yulduzlari turkumi.

1 2 7

beshinchi tekisliklarda bittadan zaxira — zarurat tug‘ilganda ishchi rejimga o‘tishga tayyor yo‘ldosh o‘rnatilgan.

Orbitaning Yer sirtidan balandligi yo‘ldoshning aylanish davri yulduz sutkasining yarmi (11^h 57^m 58.3^s)ga teng. Bu ENSY yulduz sutkasida Yer sirtining ayni bir nuqtasidan o‘tadi, demak, har bir ENSY shu nuqtadan o‘tgan quyosh sutkasiga nisbatan to‘rt minut oldin o‘tadi.

Yo‘ldoshlar har bir orbital tekisliklarda 1,5 soat interval bilan yuradi, ular orbitalari izlari ekvatorni 22,5° uzoqlikda siljish bilan kesib o‘tadi.

ENSY o‘tish strukturasi (tarkibi) sutkada nazorat segmenti si- stemasida har bir ENSY bir marta kuzatish imkonini beradi. ENSY miqdori 4 yo‘ldosh tomonidan Yer sirtining har bir nuqtasini 100 % ko‘rinishini qamrab olishni ta’minlaydi.

Yer sirtining qandaydir nuqtasidan yo‘ldoshning ko‘rinish zo- nasi asosan yo‘ldoshning gorizontdan ko‘tarilish va ENSY signal- lari Yer sirtini qoplash maydoni bilan aniqlanadi.

Yo‘ldoshlar shakli diametri 580 sm bo‘lgan shar, massasi 544 kg. Yer sirtini gofrirlangan gidrid rupor sistemasi yo‘naltirish diagrammasida «yoritilish» burchagi 28,6° ni tashkil etadi.

Hamma ENSY uchishini va bortlar sistemalari ishlashini yerdagi boshqarish-o‘lchash kompleksi (O‘BK) amalga oshiriladi (76- rasm). Uning vazifalariga hamma ENSY orbitalari trayekto- riyalarini o‘lchash, bortlardagi vaqt shkalalari sistemali vaqtdan farqini aniqlash uchun o‘lchash, har bir kelajakdagi holati (efeme- ridi) va bortli vaqt ketishini oldindan aytish, xizmatchilik axborot massivini bashorat qilinadigan efemerid, almanax (efemeridlar jadvali)ni qo‘shgan holda yig‘ish, butun sistemaning ishlashini nazorat qilish va boshqa vazifalar kiradi.



76- rasm. Yerdagi boshqarish-o‘lchash kompleksi sistemasi.

1 2 8